مریم فکری: با گذشت هفت ماه از ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو، در شرایطی پیش‌فروش خودروهای خارجی از طریق سامانه یکپارچه تخصیص خودرو آغاز شده که وزارت صمت ثبت‌نام متقاضیان را مشروط به نداشتن پلاک فعال و عدم انتقال سند تا یک‌سال آینده کرده است. در این مرحله از فروش که تا پایان هفته ادامه خواهد داشت، متقاضیان باید ۵۰۰ میلیون تومان در حساب وکالتی خود داشته باشند. شروط مذکور در حالی است که مشخص نیست چه خودرویی از چه برندی و با چه قیمتی قرار است وارد کشور شود و این باعث سردرگمی متقاضیان شده است. این در شرایطی است که اطلاعات نشان می‌دهد که تعدادی خودرو به صورت قطره‌چکانی وارد شده و تاکنون فقط ثبت‌سفارش خودرو انجام شده؛ اگرچه وعده وزارت صمت، وعده ورود ۱۰۰ هزار خودرو به کشور را داده است. با این حال، مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو معتقد است که ثبت‌سفارش به معنای واردات خودرو نیست. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگو با مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو در کافه‌خبر خبرگزاری مناطق‌آزاد است.
* در طول ۴ سال گذشته شاهد ممنوعیت ورود خودروهای خارجی به کشور بوده‌ایم و حالا مدتی است که مجوز واردات خودرو داده شده و به صورت قطره‌چکانی یک‌سری خودروهای خارجی به کشور ورود پیدا کرده است. تحلیل شما از این روند چیست؟
این یک روند نیست؛ یک اتفاق در یک زمان محدود است و البته با توجه به شرایط ارزی دولت بعید به نظر می‌رسد که واردات ادامه پیدا کند، چون ما مسایل مهم‌تر از خودرو نیز در جامعه داریم. من فکر می‌کنم واردات این خودروها بیشتر کار تبلیغاتی است و بین عملیات اجرا با کار فاصله است. این‌که من دوست داشته باشم خلاء بازار در موضوع خودرو را سریع جبران کنم یا از افزایش قیمتها جلوگیری کنم؛ صِرف دوست داشتن ملاک عمل نمی‌تواند باشد. ثبت‌سفارش ۸۰ هزار دستگاه خودرو انجام شده، اما این به معنای واردات خودرو نیست. حتی اگر ۸۰ هزار دستگاه خودرو هم وارد شود، باید ببینیم در آینده چگونه قیمت‌گذاری می‌کنند. بر این اساس، من اعتقاد دارم در حال حاضر و با شرایط کنونی کشور در آیتم‌هایی مثل نرخ ارز، مشکلات و موانع واردات و صادرات، موانع تامین کالا از طریق کشورهای منطقه، با سختی‌هایی روبه‌رو هستیم.
* دقیق مشخص است که چه تعداد خودرو وارد شده است؟
من فکر می‌کنم هزار خودرو هم وارد نشده است.
* با برخی از کارشناسان که صحبت می‌کنیم، یکی از دلایل التهاب بازار ارز را واردات خودرو می‌دانند. شما این موضوع را تا چه اندازه قبول دارید؟
مگر وارداتی انجام شده که روی بازار ارز اثر گذاشته باشد. ما باید زمانی این حرف را بزنیم که یک اتفاقی افتاده باشد. برای مثال، من می‌گویم دلیل التهاب بازار ارز را واردات پرتقال می‌دانم؛ این نمی‌شود که. یک حادثه‌ای که هنوز اتفاق نیفتاده، چرا باید این حرف را زد.
* به‌هرحال برای واردات این خودروها، ارز اختصاص پیدا می‌کند.
مگر تخصیص داده شده است؟ کدام خودروها؟ مردم عادی به دلیل این‌که کار تجاری نمی‌کنند، نمی‌دانند. ثبت‌سفارش، تا معرفی به تخصیص و تخصیص یافتن و حواله کردن پول توسط بانک عامل، ۴ موضوع مختلف است. هنوز کسی به این مرحله آخر نرسیده که حالا منجر به التهاب بازار شود.
* این کمتر از هزار خودرویی هم که آمده است، به نظر شما اثری روی بازار ارز نداشته است؟
اگر بازار ارز تا این حد حساس است، واردات را ممنوع کنند. اگر بازار ارز با عدم واردات خودرو کنترل می‌شود، این کار را بکنند؛ البته من به شدت اعتقاد دارم اصلا رابطه مستقیمی نمی‌توانید تعریف کنید. شاید در اوایل یک مقدار نوسان ایجاد کند، اما اگر واقعا از نظر عملیاتی، اجرایی و علمی به این نتیجه رسیده‌اند که صحبت درباره واردات خودرو باعث افزایش سرسام‌آور نرخ ارز می‌شود، صحبت درباره آن هم نکنیم به نظر من به نفع کشور و مردم است. چون الان فقط درباره آن صحبت می‌کنیم، خبری نیست!
* الان چه کسانی خودرو وارد می‌کنند؟
تقریبا اعضای انجمن واردکنندگان خودرو روی این موضوع فعال شده‌اند. البته وارد نمی‌کنند. در حال حاضر فعال شده‌اند و دارند رایزنی می‌کنند. ببینید، خودرو در دنیا به اندازه کافی وجود ندارد؛ کمبود خودرو داریم. خودرو صفر کیلومتر زیر ۲۰ هزار یورو و حتی ۱۰ هزار یورو کم است. این‌ها را باید در نظر بگیریم. امکان تامین صحیح و به موقع این تعداد از خودرو که مورد نظر و نیاز ما است، الان نیست. این تصمیمی بود که ما ۵ سال است داریم داد می‌زنیم. برنامه‌ریزی یک علم و دانش است و ما باید برنامه‌ریزی داشته باشیم تا امروز در یک تله گرفتار نشویم. ما این‌ها را نداشتیم و در تله گرفتار شدیم.
فعالان انجمن واردکنندگان خودرو دو ماه است که در این حوزه فعال شده‌اند و به گفته سخنگوی وزارت صمت، ۸۰ هزار ثبت‌سفارش انجام شده است. من تاکید می‌کنم که ثبت‌سفارش به معنای واردات خودرو نیست.
* شما قبلا گفته بودید که واردکنندگان حرفه‌ای به حوزه واردات خودرو ورود پیدا نکرده‌اند.
بله، دو ماه است که واردکنندگان حرفه‌ای که اعضای انجمن واردکنندگان خودرو هستند، به این موضوع وارد شده‌اند، اما همان‌طور که گفتم، محدودیت‌های جهانی در تامین خودرو، مساله‌ای است که از فضای گفتمانی داخل کشور باید خارج شود. ما درباره محدودیت‌های تحریمی صحبت نمی‌کنیم، درباره سفارش‌گذاری در بازار جهانی می‌گوییم و این‌که خودرو از بازارهای موجود جمع کنیم. در حال حاضر خودرو در بازارهای جهانی کم است.
* خودرو در محدوده قیمتی که برای واردات خودرو در نظر گرفته شده، در بازار جهانی نیست یا دلیل دیگری دارد؟
ببینید، اصلا دنیا با مشکل تامین خودرو مواجه است. نه الان! دو سال است که این اتفاق افتاده است. قطعات الکترونیک و برُدها کم تولید می‌شود؛ به خاطر وابستگی به منابع و معادنی که نیاز است تا قطعات را تولید کنند. این منابع وجود ندارد. از سوی دیگر، اختلافاتی که بین آمریکا و چین وجود دارد و نیز ویروس کرونا، تامین این قطعات را با مشکل مواجه کرد و به این ترتیب، بسیاری از خودروسازی‌ها با چالش روبه‌رو شده‌اند.
در حال حاضر تنها خودروسازی‌ای که در این فضا با مشکل مواجه نیست، بی‌ام‌و است که مدل طراحی و تامین قطعات را به یک شکلی چیده است که در این اتفاقات دو، سه سال گذشته با کمترین نوسان مواجه شد.
* شما دلیل ورود قطره‌چکانی خودرو را چه می‌دانید؟
ما فقط ثبت‌سفارش کرده‌ایم. ببینید، این‌که من بخواهم و یا دوست داشته باشم و برنامه‌ریزی کنم و پیش‌مجوز برای واردات بدهم، با واردات نهایی فرق دارد. البته همه این مباحث را از بحث تامین خودرو از چین جدا کنیم؛ اصلا یک مقوله دیگر است. من درباره چین صحبت نمی‌کنم؛ درباره برندهای اول جهانی صحبت می‌کنم؛ مثل کیا، تویوتا، هیوندا.
* چرا چینی‌ها را جدا می‌کنید؟
تولید چینی‌ها به اندازه است و برنامه‌ریزی‌شان برای تولید جهانی و تامین خودرو برای دنیا است. خودرو زیاد دارند و همین الان هم اراده کنید، از چین می‌توانید یک میلیون دستگاه خودرو وارد کنید؛ در انواع و اقسام قیمتها.
* یعنی محدودیتی که در تامین قطعات خودرو در دنیا وجود دارد، در خودروسازی چین دیده نمی‌شود.
بله، از چین می‌شود وارد کرد. نه این‌که حالا خیلی راحت، اما راحت‌تر از برندهای اول دنیا. همین کاری که الان یکی از خودروسازی‌ها کرد و ثبت‌سفارش بسیار کلانی انجام داده و تقریبا ۲۵ هزار دستگاه را هم ثبت‌سفارش کرده است.
* نکته‌ای که وجود دارد، این است که به طور معمول خودروهایی که وارد می‌شود، بعضا قیمت‌شان تا سه برابر در بازار ایران افزایش دارد. دلیل این موضوع را چه می‌دانید؟
عوارض، تعرفه، کمبود عرضه، زیاده‌خواهی و انحصار در عرضه، همه این‌ها نتیجه‌اش می‌شود خودرویی که باید ۴۰۰ میلیون تومان باشد، اما در بازار ۲ میلیارد تومان قیمت دارد. در کنار این‌ها، وابستگی خودروهای وارداتی به نرخ ارز را هم بگذارید. هر نوع کالای خارجی به ارز وابستگی دارد. وقتی ارز گران می‌شود که نمی‌شود دنده عقب در قیمت کالا آمد! به علاوه این‌که، یک شب ثبت‌سفارش را می‌بندد و یک شب باز می‌کنید و بعد نمی‌دانید چه‌کار می‌خواهید بکنید. یک دفعه در یک ماه می‌گویید هر که هر چه خواست بیاورد و بعد می‌بینید کسی نیست بیاورد. بعد می‌گویید کسانی که متخصص هستند، خودرو بیاورند، بعد آن‌هایی که متخصص هستند، می‌گویند خودرو نیست که بیاوریم. اصلا خوب است بگویند استراتژی‌شان چیست و به کجا می‌خواهند بروند و هدف چه بوده است!
* قرار بود خودروهایی که وارد می‌شود، در بورس کالا عرضه شود، اما براساس مصوبه جدید دولت، بند عرضه خودرو در بورس کالا حذف شد و دولت اعلام کرد که به دنبال روشی برای فروش خودرو هستیم. حالا هم رییس سازمان بورس اعلام کرده که تا پایان سال برنامه‌ای برای عرضه خودروهای وارداتی نداریم.
ما همه‌اش دنبال فرمول جدید فروش و عرضه خودرو هستیم. به غیر از ایران بگویید که در کدام کشور خودرو در بورس عرضه می‌شود! ما توانایی پاسخ‌گویی و تامین بازار نداشتیم؛ این را نمی‌خواهیم بپذیریم. در بورس، کالا به دست اهلش رسید؟ به قیمت عرضه شد؟ خودرویی که کارخانه ۲۵۰ میلیون تومان می‌فروخت، در بورس ۴۸۰ میلیون تومان فروخته شده است! خودرویی که مونتاژکار چینی می‌گوید ۸۰۰ میلیون تومان، در بورس یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان فروخته می‌شود.
* شما از ابتدا یکی از منتقدان جدی عرضه خودرو در بورس بودید.
ما باید تعادل در بازار با توجه به عرضه و تقاضا را ایجاد کنیم؛ حالا می‌نشینیم فرمول می‌نویسیم! دولت مسوول تعدیل بین تقاضا و عرضه است؛ وقتی بنگاه‌دار باشد که نمی‌تواند این کار را کند. اصلا بورس، مهندسی قیمت خودرو بود.
من این را صریح می‌گویم. شورای رقابت در گذشته یک کار اشتباه کرد. شأن شورای رقابت فراقوه‌ای است و فقط باید بازارهای انحصاری را تشخیص می‌داد. در کنار این‌ها، تکنیک‌ها و روش‌های ضد انحصاری را می‌گفت. اصلا نباید بنگاه، مخاطب شورای رقابت می‌بود، دولت باید مخاطب قرار می‌گرفت. شورای رقابت وارد فرمول‌گذاری و قیمت‌گذاری شد و این قیمت‌گذاری دستوری چندین آسیب داشت. اول این‌که قیمت را محدود کردند و قیمت‌گذاری دستوری موجب زیان به خودروساز شد. من هم باشیم، می‌شینم فکر می‌کنم که چه کنم و این‌جاست که به بورس می‌رسم که یک ایده نو است و می‌گویم در بورس، مردم با یکدیگر رقابت کنند که فلان خودرو چقدر می‌ارزد. در این میان، به این نتیجه هم می‌رسیم که یک‌سری از خودروها را که نمی‌شود با قیمت بالا فروخت، تولید نکنیم.
* مثل پژو۲۰۶؟
مثل پژو۲۰۶، پراید و خودروهایی که از رده خارج شد و مشمول قیمت‌گذاری اجباری بود. شورای رقابت خودبه‌خود کاری کرد که هزینه زندگی مردم را در حوزه خودرو بالا برد. یک بخشی از خودروها در بورس رفت که مسابقه خودرو خریدن شد. اصلا دسترسی مردم را به کالای ارزان‌قیمت بست. این‌جا چه کسی متضرر می‌شود؟ مصرف‌کننده.
* در حال حاضر به جایی رسیده‌ایم که دیگر خودرو ارزان‌قیمت وجود ندارد.
این از کجا نشات می‌گیرد؟ یکی، این مدل قانون‌گذاری است که گفتم؛ مساله دیگر هم استاندارد ۸۵گانه است. ما وقتی قیمت‌گذاری اجباری انجام می‌دهیم، خودبه‌خود خودروساز تلاش می‌کند که یک‌سری خودروها را کنار بگذارد. استاندارد اجباری هم می‌گذاریم که قیمت خودرو یک‌دفعه ۵۰۰ میلیون تومان می‌کند. این‌ها را باید بپذیریم! هیچ‌کسی هم در شرایط کنونی دنبال اصلاح نیست.
* اثر بورس کالا را در التهاب بازار خودرو چه می‌دانید؟
بورس کالا فقط یک کار کرد؛ درآمد دلالان را در اختیار تولید گذاشت. من این را کار بدی نمی‌دانم. حمایت از تولید خوب است، اما تولید بهره‌ور، تولید با هزینه منطقی، تولید در راستای استراتژی و هدف. استراتژی و ماموریت ما، تولید خودرو برای اکثریت خانواده‌ها باید باشد. سوال این است که خودروسازی غیربهره‌ور که منجر به ایجاد نارضایتی در مردم می‌شود و نظر هیچ‌کس را تامین نمی‌کند، برای چیست!؟
یک زمانی گفته می‌شد که ارزبری واردات خودرو زیاد است. اما ما از واردات قطعات و واردات مستقیم و ارزبری مستقیم خودرو آمار در آوردیم. دیدیم که هر سال حداقل ۴، ۵ میلیارد دلار تا ۶ میلیارد دلار ارزبری تولید خودرو بوده است. هر زمان واردات قطعات از چین زیاد شده، تولید بالا رفته است. تولید خودرو هم که وابستگی ارزی دارد.
* ارزبری واردات خودرو چقدر بوده است؟
بالاترین ارزبری یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.
* یک موضوعی که هم‌اکنون مطرح است و محل انتقاد جدی صاحب‌نظران خودرویی است، این‌که در حالی از روز شنبه هفته‌جاری ثبت‌نام برای خودروهای وارداتی آغاز شده مشخص نبودن نوع و قیمت نهایی خودرو و زمان تحویل آن مشخص نیست. شما این شکل ثبت‌نام برای خرید خودرو را چطور ارزیابی می‌کنید؟
همیشه یا تولیدکننده یا واردکننده طرف حساب مردم بود و باید خودرو تامین می‌کرد. الان وزارت صمت خود را طرف مردم قرار داده و خودرو می‌فروشد. باید ببینیم چه اتفاقی می‌افتد! من تاکنون چنین مدلی را ندیدم و اولین بار است که می‌گویند بیایید پول بریزید و بعدا قیمت نهایی و مدل آن مشخص شود. این هم مدلی است دیگر! حتما دستورالعمل آن را دیده‌اید. وقتی چنین کاری را می‌کنند، به‌هرحال باید پول مردم تضمین شود؛ این‌که ما بیاییم این کار را بکنیم و معلوم نباشد خودرو بیاید یا نیاید، مساله است. این برای من عجیب است.
* یک اصطلاحی که در حال حاضر در رابطه با ثبت‌نام خودروهای وارداتی به کار برده می‌شود، خالی‌فروشی است؛ به طوری که ۵۰۰ میلیون تومان از ۱۰۰ هزار نفر گرفته می شود؛ بدون این‌که به آنها گفته شود چه خودرویی را چه زمانی به آنها تحویل می دهند و قیمت‌نهایی آن نیز مشخص نیست.
تکنیک‌های تامین‌مالی راه‌های مختلف دارد. شاید این هم یکی از تکنیک‌های تامین مالی باشد. سال‌های پیش بود مسایلی که شرکت‌های واردکننده در اثر تغییر مدیران و وزرا و بخشنامه‌ها نمی‌توانستند تعهدات را ایفا کنند. اما این کار یک مقدار برای مبهم است؛ این‌که این همه پول یک جا جمع شود و مردم بیایند صاحب خودرو شوند یا نشوند، محل سوال است. حتما تمهیداتی اندیشیده‌اند و باید منتظر بمانیم ببینیم چه اتفاقی می‌افتد. من در این حوزه زیاد خوشبین نیستم.
* شما در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کردید که فقط ثبت‌سفارش خودرو اتفاق افتاده و این موضوع با واردات فرق دارد. آیا برای خودرویی که فقط ثبت‌سفارش شده است، ثبت‌نام و پیش‌فروش قانونی و درست است؟
ببینید، قبلا دستورالعمل چنین ظرفیتی داشت که برای مثال به شرکت واردکننده اجازه می‌داد که به ازای ثبت‌سفارشی که دارد، یک تعدادی را پیش‌فروش کند. البته همین موضوع یک مقدار مشکلاتی را در سال ۹۳ ایجاد کرد که پیش‌فروش کردند و خودرو نیامد و گرفتاری‌هایی ایجاد شد.
* برخی عنوان می‌کنند که این ۵۰۰ میلیون تومان برای این گرفته می‌شود که واردکنندگان با این پول نسبت به واردات خودرو اقدام کنند. با توجه به این‌که شما گفتید شاید یکی از روش‌های تامین‌مالی باشد، این اظهارات را قبول می‌کنید؟
مشخص نیست که این پول‌ها به دست واردکنندگان خواهد رفت و یا در اختیار دولت بماند. بعید می‌دانم که دولت پول بگیرد و به نام خودش تمام شود و به کام دیگران. خیلی بعید است.
۲۲۳۲۲۵
