تالاب انزلی در آستانه فروپاشی اکولوژیک؛ چالش‌های زیست‌بوم گیلان
تالاب انزلی، یکی از زیست‌بوم‌های بین‌المللی ایران در گیلان، با خشکی شدید، آلودگی‌های صنعتی و خانگی و فشارهای انسانی مواجه شده و وضعیت اکولوژیک آن در آستانه فروپاشی قرار دارد.
تالاب انزلی این روزها با مشکلات جدی روبه‌روست و شرایط اکولوژیک آن در وضعیت هشدار قرار دارد. خشکی شدید، ورود فاضلاب‌های صنعتی و خانگی، استفاده بی‌رویه از سموم کشاورزی و گیاهان مهاجم، اکوسیستم این زیست‌بوم بین‌المللی را تهدید می‌کند. این تالاب که از سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده، زیستگاه گونه‌های متنوعی از پرندگان، آبزیان و گیاهان است، اما تغییرات شدید محیطی و فشارهای انسانی باعث شده بخش‌های گسترده‌ای از آن به حالت باتلاقی و کم‌آب تبدیل شود.
بومیان منطقه که برای سال‌ها از تالاب انزلی ارتزاق می‌کرده‌اند، حالا با کاهش آب و افت کیفیت منابع طبیعی مواجه هستند. پیش از این، ماهیگیری و گردشگری تالاب بخشی از اقتصاد محلی را تشکیل می‌داد، اما اکنون کاهش ماهیان و آلودگی‌های ناشی از رسوبات و فاضلاب‌ها، فعالیت‌های معیشتی را با مشکل مواجه کرده است. مناطق پرخیر تالاب که زمانی محل صید و فعالیت‌های اقتصادی بود، اکنون به علفزارهایی تبدیل شده که تنها کاربرد آن چراگاه برای دام‌ها است.
از نظر اکولوژیک، تالاب انزلی به دلیل پسروی آب دریای خزر، پر شدن تالاب از رسوبات و عدم مدیریت کافی منابع آب در بالادست، حجم آب کافی را برای حفظ اکوسیستم خود ندارد. ورود پساب‌های صنعتی و شهری از شهرهای رشت، خمام، انزلی، فومن و ماسال باعث شده کیفیت آب کاهش یافته و رسوبات مضر در تالاب انباشته شود. در کنار این موارد، گیاهان مهاجم مانند سنبل آبی و آزولا بخش بزرگی از انرژی و منابع محیط زیست را به خود اختصاص داده و زندگی بومیان و فعالیت‌های اقتصادی آنان را مختل کرده‌اند.
اقدامات متعددی برای کاهش اثرات مخرب و احیای تالاب در حال انجام است. تصفیه‌خانه‌های شهری و صنعتی در حال بهره‌برداری یا ساخت هستند و اجرای پروژه‌های لایروبی و ایجاد تله‌های رسوب‌گیر برای کنترل رسوبات و مدیریت آب، از جمله برنامه‌های کلیدی است. با این حال، ورود پساب‌های سه‌گانه، زباله‌ها و رسوبات ناشی از فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی هنوز یکی از چالش‌های اصلی تالاب محسوب می‌شود.
تالاب انزلی علاوه بر اهمیت زیست‌محیطی، ارزش تاریخی و اجتماعی دارد و نقش مهمی در گردشگری منطقه و هویت شهر بندرانزلی ایفا می‌کند. کاهش سطح آب، خشک شدن تالاب و آلودگی‌های مستمر، علاوه بر تهدید گونه‌های گیاهی و جانوری، شرایط زندگی بومیان و فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها را تحت فشار قرار داده است. با توجه به این مسائل، مدیریت منابع آب، کنترل پساب‌ها و حذف گیاهان مهاجم همچنان از اقدامات ضروری برای کاهش آسیب‌های محیطی و حفظ اکوسیستم تالاب است.
