فاطمه زارعی: حمایت طولانی مدت وزارت علوم از دانشجویانی که رشته‌های علوم پایه را انتخاب کنند، مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌هایی که در مناطقی خاص از کشور مستقر هستند، کاهش تعداد مراکز آموزش عالی غیردولتی به زیر ۲۰۰ موسسه، خاص و عام کردن وظایف و مأموریت‌های دانشگاه‌ها و حمایت از دانشجویان استعدادهای درخشان به عنوان زیرنظام‌های سند ۹ گانه آمایش آموزش عالی در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد.
در سالی که تولید دانش بنیان نامگذاری شده است، اتصال زنجیره از هم گسیخته ارتباط صنعت با دانشگاه، توجه به نظام جامع آموزش‌های فنی‌وحرفه ای و مهارتی همچنین سوق دادن دانشگاه‌ها به سمت رقابت‌های علمی و سازنده، جان تازه‌ای به دانش آموختگانی می‌بخشد که به امیدی تحصیل کرده اما بهره‌ای از کار مرتبط با رشته‌شان نبرده‌اند.
بنابراین، ضـرورت توسـعه توانمنـدی‌هـا، مهارت‌هـا و انطبـاق آموخته‌های دانش‌آموختـگان بـا نیازهـای شـغلی و حرفـه‌ای حائـز اهمیت جدی بوده و باید بـا پایش منظم، وضعیـت اشـتغال دانش آموختـگان ایـن موضوع مـورد ارزیابـی قرار گیرد.
رضا علیزاده، مشاور معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و عضو هیأت علمی دانشگاه قم در گفت و گو با مناطق‌آزاد، ابعاد وظایف و مأموریت های آموزش عالی ذیل سند جامع و بالادستی آمایش آموزش عالی را تشریح کرد که در ادامه از نظر می گذرانید.
شرط کامل شدن ارتباط صنعت با دانشگاه
علیزاده در گفت و گو با خبرنگار مناطق‌آزاد با اشاره به اقدامات معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص سند ۹ ماده ای آمایش آموزش عالی، اظهار داشت: در بحث آمایش آموزش عالی، اقدامات مختلف تکلیفی باید صورت گیرد. در گذشته توجه بیشتر به حوزه ساماندهی مراکز آموزش عالی بود ولی از مأموریت‌گرایی گرفته تا رتبه بندی دانشگاه ها، بخش هایی از آمایش آموزش عالی محسوب می شود.
وی افزود: سند آمایش آموزش عالی، مصوبه ۷۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این مصوبه ۹ بند دارد و ساماندهی آموزش عالی، یکی از ماده های مصوبه یاد شده است. رتبه بندی و اعتبارسنجی، مأموریت گرایی موسسات، طرح جامع نظام سنجش و پذیرش، نظام جامع آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی، تناسب میان تحصیل و نیازهای جامعه، منطقه بندی نظام آموزش عالی، مدیریت منطقه ای، نظارت و ارزیابی و ساماندهی آموزش عالی مواد ۹ گانه سند آمایش آموزش عالی را تشکیل می دهد.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم با بیان اینکه نباید نسبت به سایر مواد سند آمایش آموزش عالی غفلت کرد، گفت: امسال بر اساس منویات مقام معظم رهبری، سال تولید دانش بنیان نامگذاری شد که در راستای تولید دانش بنیان، باید آموزش های فنی حرفه ای و مهارتی و دانش پایه توسعه یابد. برای کامل کردن ارتباط صنعت و جامعه با دانشگاه، باید به آموزش های فنی و حرفه ای و مهارتی توجه ویژه ای داشت.
رقابت سالم میان دانشگاه ها با رتبه بندی
مشاور معاون آموزشی وزارت علوم درباره رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، خاطرنشان کرد: رتبه‌بندی دانشگاه‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و دانشگاه‌ها بر اساس شاخص‌های مختلف آموزشی، علمی و پژوهشی رتبه‌بندی می‌شوند تا با در نظر گرفتن وضعیت‌شان، رقابتی سالم در محیط‌های دانشگاهی به منظور بهبود فعالیت‌ها و استانداردهای آموزشی به وجود آید. رقابتی سازنده و موثر تا دانشگاه ها به حداکثر استفاده از پتانسیل‌های فعلی و آتی خود تشویق شوند.
مأموریت خاص برای دانشگاه خاص
علیزاده در ادامه این گفت‌وگو درباره مأموریت گرایی موسسات آموزش عالی، اظهار داشت: در مأموریت گرایی به دانشگاه‌های مستقر در مناطق جغرافیایی مختلف از بُعد پتانسیل آمایشی توجه می‌شود. ماموریت دانشگاهی که در منطقه معدن خیز قرار دارد با دانشگاهی که در شهرهای ساحلی حضور دارد، متفاوت است.
وی، دانشگاه‌ها را به جامع یا تخصصی(مانند دانشگاه های صنعتی) تقسیم کرد و ادامه داد: مأموریت‌های دانشگاه‌ها به محلی، منطقه‌ای و استانی، ملی و بین المللی تقسیم شده است. بر این اساس، ممکن است یک مجموعه دانشگاهی مأموریت یابد در منطقه خود فعالیت و نیازهای آن منطقه را از لحاظ نیروهای متخصص تأمین کند. دانشگاه دیگری مأموریت می‌یابد پاسخگوی نیازهای استانی یا ملی(کل کشور) باشد. همچنین دانشگاهی دیگر مانند تهران قرار است در مقیاس بین المللی عمل کرده و فراتر از مرزهای کشور خودمان نقش آفرین باشد.
این استاد دانشگاه از تعریف مأموریت خاص و عام برای دانشگاه‌ها خبر داد و افزود: در مأموریت عام، دانشگاه‌ها در رشته های مختلفی دانشجو تربیت کرده و جهت رفع نیازمندی‌های تخصصی صنعت و جامعه کشورمان، دانش آموخته می‌کنند. در مأموریت‌های خاص که شامل مأموریت‌های استراتژیک کشور در حوزه‌های نانو، بایو، هوش مصنوعی، سلول‌های بنیادی و مانند این می شود، باید به سطح دانشی پیشرفته و پویا رسید که البته تاکنون دست یافته ایم.
علیزاده خاطرنشان کرد: این موارد شامل مأموریت خاص برای برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تهران، صنعتی شریف و برخی دانشگاه های دیگر است. هر چه مأموریت خاص، بیشتر باشد مأموریت عام کمتر می‌شود و گاهی هم برعکس آن رخ می‌دهد. در مأموریت عام، دانشگاهی که دانشجوی کارشناسی تربیت می‌کند تا در صنایع و محیط اطراف آن شهر مشغول به فعالیت شوند، مأموریت خاص کمتری بر عهده دارد. اما در دانشگاه تهران و شریف، مأموریت خاص، بیشتر و مأموریت عام آن کمتر است.
علیزاده با ذکر مثالی دیگر درباره مأموریت‌گرا شدن دانشگاه‌ها، گفت: با بررسی های به عمل آمده در دانشگاهی تاریخی واقع در شهر نیشابور، مقرر شد این دانشگاه به واسطه معادن فیروزه ای که در آن شهر و منطقه وجود دارد، مأموریت گرا شود.
بنابراین با ایجاد رشته های حرفه ای و مهارتی مورد نیاز و تربیت متخصص در این حوزه، ارزش افزوده ای بر روی سنگ فیروزه استخراج شده از این معادن ایجاد می شود.
ساماندهی سنجش و پذیرش
علیزاده در ادامه این گفت و گو درباره طرح سنجش و پذیرش دانشجو که در مواد ۹ گانه سند آمایش آموزش گنجانده شده، بیان کرد: در گذشته سنجش با پذیرش همراه بود و یک متولی داشت. اما با تصویب طرح جداسازی سنجش از پذیرش، آزمون سراسری دانشگاه ها از امسال ۲ بار برگزار می شود و نمره کسب شده داوطلب تا ۲ سال برای انتخاب دانشگاه پذیرنده و مورد انتخاب آن داوطلب، معتبر می ماند.
شرط اختصاص رشته به دانشگاه
وی درباره نظام جامع آموزش های فنی و حرفه ای و مهارتی نیز گفت: در خصوص نظام جامع آموزش فنی و حرفه ای و مهارتی به دنبال تهیه نظام نامه جامع هستیم. نظام نامه دقیق و کارشناسی شده ای که آموزش‌های مهارتی و سازوکارهای لازم آن معین باشد. در حال حاضر، تخصیص رشته به دانشگاه‌ها منوط به آن است که تفکری خردمندانه بر روی اشتغال دانش آموخته آن رشته‌ها باشد و تعداد و ظرفیت لازم مشخص شود. در این زمینه، وزارت عتف بر آن است وزارتخانه های کار و سایر دستگاه ها نیازمندی های خود را در زمینه تربیت نیروی انسانی در پنجره و درگاهی واحد بارگذاری کنند.
توجه به علوم پایه از کنکور ۱۴۰۱
مشاور معاون آموزشی وزیر علوم، شأن و منزلت نیروی انسانی تربیت شده در دانشگاه های کشور را اشتغال در مشاغل تخصصی و متناسب دانست و تأکید کرد: وزارت علوم در کنکور ۱۴۰۱ که برگزار شد، یک اقدام مهم را پیاده سازی و عملیاتی کرد. بر این اساس، رتبه های اول تا ۱۰۰ در گروه های آزمایشی علوم تجربی، ریاضی و فنی همچنین رتبه‌های یک تا ۵۰ گروه آزمایشی هنر و زبان های خارجی اگر رشته‌های هدف و خاص معین شده مانند علوم پایه را انتخاب کنند، ضمن دریافت حقوق و حمایت‌های مالی، بیمه هم می‌شوند. همچنین به سطحی می‌رسند که کارشناسی ارشد و دکتری را بدون آزمون ادامه دهند و حتی در صورت تداوم پویایی، هیأت علمی دانشگاه‌ها شوند.
به گفته علیزاده، اگر نخبگی و پویایی این دانشجویان همچنان ادامه داشته باشد تا مقطع دکتری و بعد به عنوان عضو هیأت علمی حمایت و تأمین می‌شوند. در حال حاضر، ممکن است دانشجوی تحصیل‌کرده در رشته کشاورزی، مهارت کافی کسب نکرده باشد و به عنوان مثال نمی داند کُمباین چیست و چگونه کار می کند؛ چرا که دوره های کارآموزی با کیفیتی نگذرانده است. در این زمینه، رویکرد وزارت علوم به سمت تهیه نظام جامع کشاورزی و حتی تدوین نظام جامع سایر رشته های دانشگاهی تغییر کرد.
استاد دانشگاه قم ضمن اشاره به این نکته که باید جلوی انباشت نیروی تحصیل‌کرده بیکار گرفته شود، یادآور شد: برنامه ریزی خاص و گسترده ای برای حمایت از استعدادهای درخشان مورد نظر است. از استعداد و توانمندی‌های دانشجویان استعداد درخشان که با امتیاز ورود بدون آزمون، وارد دوره کارشناسی ارشد می‌شوند جهت کار بر روی مسائل از پیش تعیین شده صنعت و جامعه استفاده نشده است.
بیشتر بخوانید:
گرانترین شهریه در دانشگاه تهران/ دکتری پردیس خودگردان؛ ۱۵۱ میلیون تومان
ساماندهی دانشگاه‌های دولتی؛ مخالفت با ادغام و الحاق دانشگاه‌های تک جنسیتی
ساماندهی مراکز آموزش عالی
وی درباره طرح ساماندهی مراکز آموزش عالی که در گذشته مورد توجه بیشتری نسبت به دیگر مواد سند آمایش آموزش عالی قرار گرفته بود، تأکید کرد: در سال های اخیر بنا بر مصوبه شورای عالی اداری، دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی در دانشگاه‌های دولتی ادغام شدند. با این حال، دانشگاهی مثل صدا و سیما را هم داریم که بنا بر ضرورت ها مستقل است، چرا که علاوه بر آموزش های موجود در رشته های دانشگاهی، کادر فنی و تخصصی مورد نیاز صدا و سیما باید به صورت ویژه در حوزه های لازم آموزش داده شوند.
مشاور معاون آموزشی وزیر علوم خاطرنشان کرد: در حوزه ساماندهی مراکز آموزش عالی، طبق همان مصوبه شورای عالی اداری، دانشکده محیط زیست وابسته به سازمان حفاظت محیط زیست مجوز پذیرش دانشجو از کنکور سراسری ندارد. علاوه بر این، دانشگاه صنعت آب و برق وابسته به وزارت نیرو در سال های گذشته منحل شد و به عنوان پردیس شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی در حال تربیت دانشجو است.
به گفته عضو هیأت علمی دانشگاه قم، سازمان محیط زیست و وزارت نیرو، نیروی متخصص مورد نیاز خود را از دانشگاه های کشور جذب خواهند کرد.
انحلال غیردولتی‌های متخلف
علیزاده درباره ساماندهی دانشگاه های غیردولتی به چند نکته اشاره کرد و افزود: ساماندهی دانشگاه های غیردولتی در کمیسیون ماده ۹ وزارت علوم پیوسته و مداوم در حال انجام است. غیردولتی ها اگر از چارچوب ها و استانداردهای آموزشی مربوطه عدول کنند، بلافاصله در کمیسیون ماده ۹ تعیین تکلیف و ممکن است لغو مجوز شوند.
مشاور وزارت علوم همچنین از لغو مجوز تعداد زیادی از مراکز آموزش عالی غیردولتی در سال جاری خبر داد و تأکید کرد: تعدادی از مراکز آموزش عالی غیردولتی، تعیین تکلیف و تعداد زیادی هم به دلیل خروج از استانداردها لغو مجوز شدند. وزارت علوم به عنوان رگولاتور و تنظیم گر، از این دانشگاه ها انتظار دارد آنچه را که درباره استانداردهای آموزشی مصوب شده است، به صورت دقیق رعایت و مورد توجه جدی قرار دهند.
کاهش غیردولتی‌ها به زیر ۲۰۰ دانشگاه و موسسه
عضو هیأت علمی دانشگاه قم در پاسخ به این سوال که بر اساس آخرین اخبار، تعداد مراکز آموزش عالی غیردولتی به حدود ۳۲۰ تا ۳۳۰ می رسید و در ساماندهی به چه تعداد می رسد، اظهار داشت: این تعداد در ساماندهی به زیر ۲۰۰ موسسه آموزش عالی قوی، توانمند و با کیفیت در حوزه آموزش عالی کاهش می یابد.
علیزاده درباره گوشه ای از تخلفات موسسات آموزش عالی غیردولتی، بیان کرد: این موسسات با دریافت مجوز از وزارت علوم و ثبت فعالیت شان در فرایندهای اداری، مطابق با مقررات موجود و از طریق آزمون سراسری دانشجو می پذیرفتند. اما آئین نامه ها، مقررات و امور کیفیت بخشی را به دقت و طبق ضوابط در موسسه رعایت نکردند.
وی ادامه داد: کمیسیون ماده ۹ ذیل شورای گسترش آموزش عالی، بررسی های دقیق و کارشناسی در این خصوص انجام می دهد. البته اصل ۴۴ قانون اساسی و توجه به بخش خصوصی در این ساماندهی به طور کامل مدنظر است، اما نه اینکه موسسه آموزش عالیِ خصوصی از کیفی بودن و مدار قانون خارج شود.
مشاور معاونت آموزشی وزارت علوم گفت: وزارتخانه با موسسه هایی که فرزندان کشورمان را با آموزش‌های بی‌کیفیت مواجه ساخته و فقط نگاه به کمیت گرایی داشته باشد به صورت قانونمند و وفق ضوابط مقابله می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه قم درباره اقداماتی که در ساماندهی مراکز آموزش عالی دولتی صورت گرفت، به برخی نکات اشاره کرد و اظهار داشت: اقدامات خوبی در برخی از ساماندهی‌ها بر اساس مستندات ارایه شده و عواملی مانند فقدان عضو هیأت علمی استاندارد صورت گرفت. البته در یک منطقه به دانشگاهی مأموریت حوزه کشاورزی داده شد اما به دانشگاه دیگری در همان منطقه این مأموریت اختصاص نیافت. این در حالی است که باید بر اساس آمایش منطقه ای حرکت شود و پتانسیل مناطق مختلف در ماموریت دانشگاه های آن مناطق، لحاظ شود.
۴۷۴۷
