پریسا ساسانی: مسعود موسوی در شهر اراک و در خانواده‌ای اهل هنر به دنیا آمده و زندگی می کند. او آواز را از کودکی نزد استاد معصومه مهر علی آغاز کرده، که به گفته خودش این استاد آواز نه فقط موسیقی بلکه حق مادری بر گردن او دارد. این خواننده جوان مقام های بسیاری در زمینه موسیقی ایرانی به عنوان یک نوجوان در بخشِ جوان جشنواره های مختلف موسیقی فجر کسب کرده و کنسرت های بسیاری را در داخل و خارج از کشور برگزار کرده است و اکنون هم در شهرهای مختلفِ ایران تدریس آواز می کند.
او در گفتگو با مناطق‌آزاد و به منظور پاسداشت مقام هنری استاد محمدرضا شجریان درباره تجربه یادگیری آواز از استاد با توجه به سن کم خود، شخصیت وجودی و نقش استاد در ادامه مسیر موسیقی و تکنیک‌های آوازی خود سخن گفت و در میان صحبت‌های خود به رنگ صدای بانوان به عنوان تکمیل کننده آواز موسیقی ایرانی اشاره کرد.
* در آغاز درباره شخصیت وجودی استاد شجریان و تاثیری که او بر تربیت صدا و آواز شما داشت؛ سخن بگویید.
مسعود موسوی خواننده موسیقی ایرانی: سخن خود را با شعری از سعدی بزرگوار، سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز، مرده آن است که نامش به نکویی نبرند؛ آغاز می کنم و می خواهم درباره آواز و لقب خسرو آواز که به استاد داده شده صحبت کنم. به اعتقاد من از بارزترین وجوه استاد، شخصیت هنری او است . به این معنا که وقتی یک خواننده مورد بررسی قرار می گیرد به دو مقوله به نام قدرت و وسعت صدا و تعداد گام هایی که یک خواننده می تواند بخواند، توجه می شود و صدای استاد شجریان از این حیث هم دارای قدرت و هم وسعت بود. مقوله دوم جمله بندی و چیدمان و تکراری نبودن تحریرهایی است که استاد در طول سالین سال انجام دادند. مثلا اگر دو یا سه ماهور می خواند به هیچ عنوان تکراری نبود و همواره ایده‌های درست و تازه‌ای در آوازهای استاد شنیده می شد. نکته دیگر شناخت شعر و انتخاب درست آنها در دستگاه های مختلف بود.
* موضوع شناخت شعر و انتخاب درست اشعار موضوعی بود که استاد بر آن تاکید بسیاری داشت.
بله همینطور است. او بارها به هنرجویان خود در کارگاه تخصصی آواز می گفت که شعر بر آواز تقدم دارد و موکدا بیان می‌کرد که باید این مهم را رعایت کنیم. به اعتقاد من استاد یکی از بهترین خواننده ها در طول تاریخ بود که انتخاب شعر و شناخت شعر را به درستی می دانستند و در تلفیق شعر، موسیقی و مرکب خوانی سرآمد بود و با این تفاسیر است که لقب خسرو آواز به نیکویی برازنده او است. آنچه که عرض کردم از روی علاقه وافر به ایشان نیست و نمی خواهم متعصبانه این موضوع را بررسی کنم و آنچه می گویم بر پایه علم و تجربه است و استاد شجریان بارها در کارگاه‌ها گوشزد می کرد که به هیچ عنوان با تعصب درباره موسیقی صحبت نکنیم. به یاد دارم وقتی از شجریان درباره خواننده ها و یا نوازنده ها سئوال می کردیم و نظر او را درباره کیفیت کارشان جویا می شدیم؛ می گفت که همه خوب هستند، همه زحمت کشیدند و هر کدام به نوبه خود کار کردند. ولی به عقیده بنده هیچ خواننده‌ای نداشتیم که به اندازه استاد شجریان هنر آواز را به سطح ممتازی رسانده باشد.
* حَسبِ تجربه ای که به عنوان خبرنگار با حضور در کارگاه استاد شجریان داشتم، دقت به جزئیات در آواز هم از نکاتی بود که توجه ویژه‌ای به آن داشت.
بله. در واقع نکته دانی و نکته سنجی از مهمترین نکات وجودی او بود. استاد شجریان می دانست که در دوره های مختلف عمر خود چگونه هنرمندانه زندگی کند و برای هنر موسیقی و آواز بسیار مفید بود. موضوع دیگر صبوری و آرامش استاد بود و برای مردم وقت می گذاشت و حقیقتا مردم را دوست داشت. همچنین تلاش و پشتکار او در همه شاخه‌های هنری که به آن علاقه داشت ستودنی بود زیرا ایشان تنها در یک رشته استاد نبود بلکه در سایر حوزه‌های هنری از جمله خطاطی نیز درجه یک بود و پشتکار بسیاری داشت.
* برگزاریی کارگاه تخصصی آواز شجریان تا چه اندازه بر جریان موسیقی ایران مفید بود؟
برپایی کلاس‌های آموزشی در همه حوزه‌ها از جمله آواز و نوازندگی مهم است و موجب زنده ماندن جریان موسیقی ایران می‌شود. موضوعی که متاسفانه خیلی کم رنگ شده است و اساتید موسیقی کمتر تمایلی به مقوله تدریس موسیقی دارند. این درحالی است هنر موسیقی با آموزش به نسل های بعدی کامل خواهد شد که استاد شجریان در این امر زحمت بسیاری کشیدند. به اعتقاد من هر انسان وقتی پا به حیات می گذارد، رسالتی بر دوش دارد و مامور به کاری است و اگر این ماموریت را به خوبی انجام دهد به سعادت دست پیدا می کند و هنرمند هم رسالت خود را با آموزش و تربیت نیروی انسانی کامل می کند و به اعتقادمن شجریان یکی از بهترین انسان‌هایی بود که به این ماموریت وجودی خود واقف بود و به بهترین شکل آن را به انجام رساند. بنابراین استاد شجریان با راه اندازی کارگاه آواز، یک نسل مهم از خواننده‌های ایرانی را ماندگار کرد.
* مهمترین تاکید استاد در این کارگاه‌ها چه بود؟
شجریان همواره معتقد بود خواننده‌ها شعر و ادبیات را در دوره ای که سطح مطالعه کم شده با هنر آواز زنده نگه می دارند و این موضوع بسیاری مهمی بود که استاد مدام بر آن تاکید داشت. بنابراین مهمترین اثر و ردپایی که یک هنرمند در زندگی حرفه‌ای خود می‌تواند انجام دهد؛ انتقال فرهنگ و هنر به نسل های آینده است و استاد شجریان به خوبی هرچه تمام‌تر این کار را انجام دادند و به به عنوان یک خواننده، خود را جزو نوادگان استاد شجریان می دانم اگر عمری باشد می‌توانم نام ایشان را زنده نگه دارم.
* زمانی که نزد شجریان آواز را آغاز کردید هفده ساله بودید، چطور از برگزاری این کلاس‌ها مطلع شدید و مراحلی که طی کردید، چطور بود؟
همانظور که گفتم خانواده‌ای اهل هنر داشتم و تبعا اخبار مربوط به هنر، به خصوص موسیقی را دنبال می کردیم. در سال ۱۳۸۵ فراخوانی در اخبار منتشر و دست به دست می شد که استاد قرار است کارگاه آوازی برگزار کنند. به محض خبردار شدن برای آزمون ثبت نام کردم و مراحل اولیه تست ها را خدمت شاگردان ایشان و اساتیدی چون علی جهاندار، حمیدرضا نوربخش، مظفر شفیعی و محسن کرامتی گذراندم و در مرحله نهایی در یکی از سالن های فرهنگستان هنر خود استاد تشریف آورد و تست های نهایی را انجام داد. در آن دوران یکی از جوان‌ترین شاگردان استاد بودم.
* حس و حالی که به عنوان یک خواننده نوجوان در حضور خسرو آواز ایران داشتید چه بود؟
هیچگاه یادم نمی رود برای اولین بار که می خواستم جلوی او بخوانم استرس بسیاری داشتم ولی وقتی روی صحنه رفته و چهره خندان ایشان را دیدم،ترسم ریخت و چند دقیقه که به واقع جزو عمرم نبود. آوازی در اصفهان خواندم و استاد مجید درخشانی هم لطف می کردند و جواب آواز را می دادند. تجربه عجیب و دوست داشتنی بود که هرگز فراموش نمی کنم.
*توصیه مطلوبی که استاد شجریان به شاگردان آوازی خود داشت؛ چه بود؟
قطعا چیزی که استاد همیشه در کارگاه ها مکرر مطرح می کرد، تمرین، تکرار، تداوم و پشتکار آواز بود. و رمز موفقیت خود را در همین موارد می دید و می گفت که تمرین آواز جزء جدانشدنی از فعالیت های روزمره وی بود. نا گفته نماند که توصیه اخلاقی او مبنی بر حرمت نگه داشتن بزرگان و پیشکسوت های هنر برای من بیش آنچه در کارگاه آموختم اهمیت داشت و این توصیه ای است که بنده همواره به هنرجویان می کنم. نکته بعدی تاکید استاد بر تقلید بود و می گفت باید تقلید تا زمانی که شاگرد هستیم تقلید کنیم و زمانی که از مرحله شاگردی گذشتیم به سبک شناسی آوازی بپردازیم.
* یکی از مهمترین نکاتی که استاد شجریان روی آن تاکید داشت حضور و سهم بانوان از آواز موسیقی ایران است و آموزش تعداد قابل توجهی از بانوان در کارگاه آواز استاد مبیین این مطلب است.به عنوان یکی از شاگردان او که امروزه به عنوان یک استاد در مسند آموزش قرار دارید، تا چه اندازه به آموزش و پرورش آواز بانوان اهمیت می دهید؟
قطعا یکی از شاهکارهای خلقت خاوند صدای بانوان است و این موسیقی بدون صدای آنها کامل نمی شود. بنده خانم های خواننده‌ای را می شناسم بسیار درجه یک هستند ولی متاسفانه موقعیت بروز استعدادهای خود را ندارند. شاگردان خانم بسیاری دارند در اوج پیشرفت می پرسند که آینده حرفه ای که برای آن زحمت کشیدند، چه می شود ؟
* خب چه می‌شود؟ آیا نباید این موضوع به عنوان یک مطالبه از سوی اهالی موسیقی مطرح شود؟
بنده هم خیلی امیدوارم که چنین شود منتها مشکلی که وجود دارد عدم اعتماد به نفس بانوان در بیان خواسته‌شان است. که البته به نظرمن حق هم دارند من در شهرهای کوچک تدریس می کنم و می بینم که خانم ها با چه سختی و گاها به دور از چشم خانواده‌ها و بسیار مشتاق به کلاس‌های آواز مراجعه می کنند.البته در حال حاضر فضای مجازی کمک بسیاری کرده است و هر عزیزی می تواند آثار خود را عرضه کنند.
۲۴۳۵۷
