ریحانه اسکندری: ۳۱ فروردین خبری شبانه رسید که فستیوال موسیقی «کوچه» در بوشهر، که با مجوز رسمی قرار بود برگزار شود، به‌دلیل اعتراض امامان جمعه این استان لغو اعلام شد است. اما صبح امروز «۱ اردیبهشت»،خبرگزاری برنا وابسته به دولت، از برگزاری قطعی آن خبر داد؛ تناقضی که حالا نشانه‌ای از بحران تصمیم‌گیری در حوزه فرهنگ شده است.
فستیوال موسیقی «کوچه» یکی از جریان‌سازترین و معتبرترین رویدادهای موسیقی نواحی ایران است که از دل بوشهر، شهری با هویت موسیقایی عمیق و ریشه‌دار، قد کشیده و به مرور به تریبونی برای صدای اقوام و روایت‌های فراموش‌شده تبدیل شده است.
این فستیوال که از سال ۱۳۹۶ توسط گروه لیان و با محوریت محسن شریفیان، موزیسین برجسته جنوب ایران، پایه‌گذاری شد، با تمرکز بر موسیقی محلی، بدنه‌ای مستقل و مردمی از مخاطبان و هنرمندان ساخت. فستیوال کوچه برخلاف رویدادهای فرمایشی، با زبان موسیقی، کوچه‌های قدیمی شهر را به صحنه‌های زندگی، آشتی، و اتحاد فرهنگی تبدیل کرد؛ جایی که در آن خیابان، بوم، زن، مرد، کودک و پیر، همگی بخشی از اجرا بودند.
تاکنون هنرمندان برجسته‌ای از نقاط مختلف ایران از جمله خوزستان، کردستان، سیستان و بلوچستان، گیلان و آذربایجان در این فستیوال حضور یافته‌اند. کوچه نه‌تنها فرصتی برای بازنمایی موسیقی اقوام بوده، بلکه بستری برای تبادل فرهنگی، آموزش موسیقی نواحی به نسل جدید، و توسعه گردشگری فرهنگی در جنوب ایران فراهم کرده است.
از جمله دستاوردهای فستیوال می‌توان به مشارکت گسترده مردم محلی، بازتاب وسیع رسانه‌ای، همکاری با نهادهای مدنی و هنری، و ایجاد فضای گفت‌وگو میان فرهنگ‌های مختلف اشاره کرد. این رویداد در سال‌های اخیر موفق شد حتی نگاه برخی نهادهای رسمی را نسبت به موسیقی محلی تغییر دهد و نشان دهد که هنر، راهی برای پیوند و نه تهدید است.
می‌توان گفت فستیوال «کوچه» نه در تنها در حوزه موسیقی بلکه در حوزه معرفی آثار و صنایع دستی بومی و ایجاد کارآفرینی برای طیف گسترده‌ای از افراد ساکن در بوشهر موفق عمل کرده است. استفاده از نی انبان، سازهای محلی، نوع پوشش سنتی و همچنین معرفی سبک پخت غذا و خوراکی‌های محلی در فضایی که با موسیقی، شور و نشاط عجیبن شده است بازتاب خوبی در جامعه‌ای داشت که هم دچار فاصله گرفتن از فرهنگ غنی خود بود و هم با شادی غریبه شده بود.
«کوچه» که هر شب به یکی از سبک‌های خاص موسیقی توجه می‌کند؛ یک شب به موسیقی ، شب دیگر عربی، و در شبی دیگر به سبک موسیقی بوشهری و بندری در طول سال هایی که فعالیت خود را با ثبات حفظ کرده است موفق شده خود را به سطح یک رویداد بین‌المللی قابل توجه نزدیک کند.
طی این سال های که این فستیوال برگزار شده است، برخی حمله های نسبت به ماهیت رویداد به دلیل بدحجابی و ایجاد زمینه فسخ و فجور وجود داشت تا شب گذشته که این این حمله ها و دعوای بین مخالفین و موافقان باعث شد خبری شوکه کننده برای تیم کوچه و مخاطبان آن از راه برسد.
خبر لغو ناگهانی علی‌رغم داشتن مجوز
نادره رضایی (معاون امور هنری وزیر ارشاد) در صفحه اینستاگرام خود از به بن‌بست رسیدن فستیوال «کوچه»که قرار بود امسال بین چهار تا ده اردیبهشت برگزار شود خبر داد. جالب است که همه این ها در شرایطی بود که به نظر می رسید وزارت ارشاد و استانداری بوشهر برای عدم لغو این رویداد تلاش های زیادی کرده بودند.
لغو ناگهانی چنین فستیوالی، آن هم در سال‌هایی که «کوچه» به برند فرهنگی جنوب ایران بدل شده است، نه‌تنها خاموش کردن یک صدا، بلکه حذف یک حافظه جمعی و آسیب به هویتی‌ست که با زحمت بسیار ساخته شده.
همه این ها پس از این خطبه نماز جمعه حجت‌الاسلام حسن مصلح امام جمعه دشتستان در تاریخ ۲۹ فروردین اتفاق افتاد که گفته بود:«متأسفانه در سرزمین غیرت و مقاومت، جایی که شهید رئیس علی دلواری و شهیدنادر مهدوی برای دفاع از شرافت این خاک جان دادند،امروز شاهد اجرای فستیوالی هستیم که نه تنها نشانی از فرهنگ اصیل بوشهر ندارد، بلکه تبدیل به صحنه‌ای از ولنگاری، ابتذال فرهنگی و بی‌حیایی شده است. فستیوال «کوچه» با شعار کاذب خیام خوانی و ترویج فرهنگ سنتی و اصیل بوشهر، بهانه‌ای شده برای ترویج اختلاط، رقص، کشف حجاب و شکستن خطوط قرمز شرع و عرف کاری که اینان مروج آنند، انسان را یاد عملکرد بنیاد فرح پهلوی می‌اندازد.»
خبر لغو چهارمین دوره از فستیوال «کوچه» در حالی رسید که نه تنها فقط چهار روز به برگزاری این رویداد باقی مانده بود بلکه همه اقدامات قانونی اعم از اخذ مجوز ارشاد برای برگزاری آن صورت گرفته بود. قابل توجه است که سال گذشته هم اختتامیه فستیوال کوچه بنابر نظرات سلیقه‌ای لغو شد.
علی رغم این که خبر از حل مشکلات رسیده است و مشکل لغو فستیوال برطرف شده است، مسئله ای که وجود دارد این است که می‌توان به وضوح این را حس کرد که سند ملی موسیقی که در دولت قبل توسط رئیس جمهور وقت به امضا رسید آن طور که به نظر می‌رسید قابل اجرا نیست و اهمیتی به آن نشان داده نمی‌شود.
از سند ملی موسیقی تا لغو فستیوال بوشهر
در روزهایی که حوزه فرهنگ و هنر بیش از هر زمان دیگری نیازمند ثبات و حمایت رسمی است، خبر لغو فستیوال موسیقی «کوچه» در بوشهر با وجود داشتن مجوزهای قانونی، بار دیگر افکار عمومی را متوجه سیاست‌های دوگانه فرهنگی در کشور کرد.
چه طور فستیوالی پرطرفدار که قرار بود با حضور چهره‌هایی شناخته‌شده و با مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شود، ناگهان پس از اظهارات تند امام جمعه بوشهر درباره این برنامه، لغو می شود؟ آن هم در شرایطی که هیچ نهاد قانونی پیش‌تر به برنامه اعتراضی نداشته و شوراهای نظارتی مربوطه، از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی، موردی برای توقف آن اعلام نکرده بودند.
این اتفاق در حالی رخ داد که در دولت سیزدهم و در دوران ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی، «سند ملی موسیقی» با هدف ایجاد نظم و انسجام در برگزاری فعالیت‌های موسیقایی، تصویب و ابلاغ شد. سندی که قرار بود چارچوب‌های قانونی لازم برای تولید، اجرا و آموزش موسیقی را شفاف کند و از ایجاد تفسیرهای سلیقه‌ای جلوگیری نماید. حال آنکه در دولت فعلی، نه تنها اجرای مفاد این سند با بی‌توجهی مواجه شده، بلکه چندین کنسرت رسمی در شهرهای مختلف نیز بدون توجیه حقوقی مشخص، لغو شده‌اند.
یکی از موارد قابل توجه، لغو کنسرت‌های دارای مجوز در شهرهایی چون شیراز و رشت است که با وجود پیگیری وزارت ارشاد، در برابر فشارهای محلی متوقف شدند. به نظر می‌رسد که نه تنها سند ملی موسیقی به عنوان یک سند بالادستی اجرایی نشده، بلکه نگاه سیاست‌زده و امنیتی به مقوله فرهنگ، همچنان بر تصمیم‌گیری‌های محلی سایه انداخته است.
واکنش های به لغو فستیوال «کوچه»
علی ربیعی دستیار رییس جمهور به لغو جشنواره کوچه در بوشهر در صفحه ایکس خود واکنش نشان داد و نوشت: « به نظرم کمترین اهتمام و حتی دانش لازم را برای سیاست گذاری معطوف به شادی داریم. می‌شد و می‌شود برنامه برخواسته از متن جامعه مثل «فستیوال کوچه» را مدیریت و سامان داد. دو قطبی‌سازی، آفت این‌گونه موارد است. باید برای داشتن جامعه ای شاد و بدون تنش، رویه های درست را به کار گرفت.»
محمدجواد آذری جهرمی نیز در کانال تلگرامی خود به این مسئله واکنش نشان داد و نوشت: « کسانی که بوشهر را می‌شناسند، خوب می‌دانند که «فستیوال کوچه» چگونه جان تازه‌ای به فرهنگ و اقتصاد این شهر بخشیده است. توقیف این رویداد، شاید مصداقی از «مَنّاعٍ لِلْخَیر» باشد؛ بازداشتن از نیکی، از زیستن، از امید.بوشهر، نگین درخشان دامن ایران است؛ و هر چه این نگین درخشان‌تر باشد، جلوه ایران زیباتر»
محسن شریفیان که نقش بسیار برجسته ای در پیش برد این فستیوال فرهنگی دارد با انتشار ویدئوی از خود گفت: «خواهیم نواخت. چه بخواهید، چه نه از پنجم تا دهم اردیبهشت، فستیوال کوچه در جریان است.»
همه اخبار ضد و نقیضی که برای یک رویداد مهم فرهنگی که در تلاش برای حفظ سویه های هنری و سنتی کشور است شرایطی را ایجاد می‌کند که از ارگان‌های مسئول درباره بی‌برنامگی‌ها و عدم پیروی از مجوز و دستورات درخواست پاسخی جدی‌تر و مطمئن‌تر داشت تا اعتماد به اصول قانونی از بین نرود.
۵۷۵۷
