مریم پیروزه: فروش نسبتا مطلوب اکران نوروزی ۱۴۰۴ مخاطبان را به روزهای خوب و روبه بهبود سینما امیدوار کرده است؛ در اکران نوروزی امسال، نُه فیلم روی پرده سینما رفتند و در مجموع ۲ میلیون مخاطب را به سینما آوردند، این در شرایطی است که امسال قیمت بلیط سینمای ممتاز ۱۱۰ هزار تومان و سینمای درجه دو ۱۰۰ هزار تومان بود و انتظار می‌رفت صندلی سینماها خالی بمانند اما این اتفاق رخ نداد و یکی از دلایل این موضوع هم وجود تنوع ژانری در اکران بود.
گیشه نوروزی ۱۴۰۴ با اکران ۳ فیلم کمدی «دایناسور» به ساخته مسعود اطیابی، «کوکتل‌مولوتوف» ساخته حسین دوماری و «عینک قرمز» ساخته حسین مهکام، یک فیلم مذهبی با نام «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، یک فیلم اجتماعی به کارگردانی حسام فرهمند با نام «رها»، یک انیمیشن ساخته محمد خیراندیش، «پسر دلفینی۲»، یک اثر در ژانر کودک و نوجوان به نام «بامبولک» به کارگردانی آرش معیریان و دو فیلم دفاع مقدسی به نام‌های «پیشمرگ» ساخته علی غفاری و «صیاد» به کارگردانی جواد افشار فروش حدود ۱۷۶ میلیارد و ۲۴۰ میلیون تومان را در این بازه زمانی تجربه کرد. البته اکران نوروزی از اواسط اسفند ۱۴۰۳ آغاز شد، اما ملاک بررسی ما از ۱ تا ۳۱ فروردین امسال است.
پر رنگ‌ترین موضوعی که در اکران امسال به چشم آمد این بود که بار فروش گیشه مانند ادوار گذشته صرفا روی دوش یک یا دو فیلم سینمایی نبود و به واسطه این تنوع ۵ فیلم اول گیشه در چهار ژانر متفاوت بود که اتفاقا اختلاف فروش چندانی نیز با یکدیگر نداشتند، همین ماجرا نشان می‌دهد که راه عبور از رکود سینما صرفا بسنده کردن روی آثار کمدی نیست به دنبال همین ماجرا مناطق‌آزاد با امیرحسین علم‌الهدی کارشناس و منتقد سینما درباره تاثیر تنوع ژانری در فروش سینما به گفت‌وگو پرداخت.
علم‌الهدی با اشاره به این موضوع که قطعا هر قدر تنوع بیشتر باشد مردم بیشتری به سینما می‌آیند، گفت: «اگر در اکران سینما تنوع ژانری لحاظ شود، سلایق مختلفی را در بر می‌گیرد که این اتفاق مثبتی است و سینمای ایران هم پیش از این آن را تجربه کرده است. هرگاه آثار تولید شده، با تنوع ژانری و با کیفیت بالا درسینماها اکران شود، سینما هم می‌تواند مخاطبان بیشتری جذب کند و این اتفاقی بود که در نوروز امسال شاهد آن بودیم.»
نکته مهم این است که اگر بخواهیم تفاوت مخاطبانی که در اکران نوروزی ۱۴۰۴ به سینما آمدند را در یک دوره پنج ساله بررسی کنیم، باید به سال ۱۴۰۰ بازگردیم و بررسی این روند را از آن زمان اغاز کنیم
رفتن به سینما با رعایت فاصله
از اواسط اسفند سال ۱۳۹۸ کرونا کل کشور را به خاموشی برد و مردم را به شکلی در خانه‌های خود زندانی کرد و البته سینماهای کشور هم از این موضوع مستثنی نبودند و با شروع قرنطینه عمومی چراغ سینماها هم به طور کامل خاموش شد، این روند در سال ۱۳۹۹ به شکل جدی‌تری ادامه داشت تا جایی که اکران نورزی ۱۳۹۹ نتوانست کارش را ادامه دهد، در سال ۱۴۰۰ این روند کم‌وبیش ادامه داشت اما در سینماها دوباره به روی مردم باز شد و اکران نوروزی ۱۴۰۰ با ۴ فیلم کمدی «هفته‌ای یک بار آدم باش» به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی، «تکخال» به کارگردانی مجید مافی، «آقای آسانسور» به کارگردانی علی جبارزاده و «پیشی‌میشی» به کارگردانی حسین قناعت، ۲ فیلم اجتماعی «خورشید» ساخته مجید مجیدی، «لاله» به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد و ۲ فیلم اجتماعی «شنای پروانه» به کارگردانی محمد کارت، «خون شد» ساخته مسعود کیمیایی و یک فیلم در ژانر سیاسی به اسم «دیدن این فیلم جرم است» به کارگردانی رضا زهتابچیان و یک فیلم ترسناک به نام «آن شب» ساخته کوروش اهری بعد از ۲ سال به فروش۶۶ هزار نفری رسید.
در همان سال‌های بازگشایی دوباره سینما اقبال برای فیلم های کمدی بود که علم‌الهدی دلیل این اقبال را اینطور می‌داند: «سینمای طنز نه تنها برای یک سال گذشته بلکه چه در سال‌های اول انقلاب و حتی قبل انقلاب طیف گسترده‌ای از مردم را درگیر کرده‌است، چون به سرگرمی ارتباط دارد و سرگرمی چیزی است که مردم می‌خواهند و دلشان می‌خواهد از زندگی شهری و دغدغه‌هایش فرار کنند و بروند جایی که فقط بخندند و «فسیل» هم بعد از کرونا توانست محل عرضه نمایش فیلم را امیدوار کند و باتوجه به فروش بالایش نشان می‌دهد که مردم به طنز علاقه دارند ولی این به معنای این نیست که ما تمام تخم مرغ‌هایمان را در سبد طنز بگذاریم زیرا در مقابل عده‌ای طنز پسند نیستند و سینمای اجتماعی یا حادثه‌ای را دوست دارند، یا به طورکلی انیمیشن می‌پسندند و اهل این ژانر از فیلم‌ها نیستند.
۱۴۰۱ سال‌های بعد از کرونا
همچنان در نوروز سال ۱۴۰۱ تاثیر کرونا بر سینما نقش بسته بود و مردم با ترس اینکه دوباره دچار این ویروس همگانی شوند به ندرت در مکان‌های عمومی از جمله سینما دیده می‌شدند اما میزان فروش نسبت به سال قبل بهتر بوده و حدود ۱ میلیون ۵۰۰ هزار نفر در این دوره یک ماهه در سراسر کشور به سینماها رفتند و از فیلم‌های مختلف از جمله «سگ بند» به کارگردانی مهران احمدی، «شادروان» به کارگردانی حسین نمازی، «گل به خودی» به کارگردانی احمد تجری در ژانر کمدی، موقعیت مهدی ساخته هادی حجازی‌فر در ژانر بیوگرافی، «روز صفر» به کارگردانی سعید ملکان به سبک معمایی_هیجانی، «مرد بازنده» به کارگردانی مهمدحسین مهدویان و «قدغن» به کارگردانی مجید مافی در ژانر اجتماعی لذت بردند.
«فسیل» منجی سینما؟
در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ و به واسطه ناآرامی‌هایی که در آن زمان رخ داد، تقریبا سینما به حاشیه رانده شد، این روند کماکان ادامه داشت؛ اما در نوروز ۱۴۰۲ با «فسیل» به کارگردانی کریم امینی سینما به نوعی احیا شد. در واقع به عقیده برخی از کارشناسان در آن زمان، «فسیل» نجات دهنده سینما بود، اما مسئله اصلی از همان زمان این بود که اکران این فیلم و آثاری قبیل «دینامیت» مسیر سینمای کمدی را تغییر داده است.
از همان زمان‌وتغییر مسیر سینمای کمدی سبب شد که امروز بسیاری از منتقدان هاز واژه کمدی زرد برای این آثار استفاده کنند. در اکران نوروزی ۱۴۰۲ بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار مخاطب به سینما رفتند و از این میزان یک میلیون و ۳۰۰ هزار مخاطب فقط به تماشای «فسیل» نشستند که همین سبب شد برخی «فسیل» را ناجی سینما بدانند.
در این میان اما امیرحسین علم‌الهدی نظر دیگری درباره منجی بودن «فسیل» دارد: «این جمله که «فسیل» سینما را نجات داد زیاد از سمت من مورد قبول نیست «فسیل» به هرحال فیلمی است که برای عموم مردم محبوب بود. این محبوبیت می‌تواند نشانه یک طنز موفق باشد، اما نه یک نجات دهنده، پس نمی توان گفت «فسیل» سینما را نجات داده است بلکه تنها یک فیلم طنز موفق بوده است. درواقع نجات دهنده سینما همه ژانرهاست نه صرفا «فسیل». وقتی سینمای ایران به جایی برسد که به همه ژانرها به یک اندازه توجه کند هم «فسیل»، هم «پیرپسر»، هم «رکسانا» می‌تواند موفق باشد از این رو نجات سینمای ایران برآیند سلایق مختلف است نه فقط یک سلیقه. هر چند که موتور اقتصادی سینما بیشتر به سینمای طنز متمایل است ولی همه‌ی سینما طنز نیست.»
او در ادامه با اشاره به نارضایتی منتقدان از فیلم‌های کمدی این سال‌ها گفت: «انتقادها باید به دولت باشد؛ چون که کل سینما در اختیار دولت است وقتی دولت نمی‌گذارد سینمای اجتماعی شکل بگیرد طبیعی است که طنزها بیشتر خودنمایی می‌کنند؛ ولی اگر در کنار سینمای طنز فیلم‌های اجتماعی مطالبه‌گری ساخته شود و به این سبک از فیلم‌ها بها داده شود مطمئن باشید که یکه‌تاز سینما نمی‌تواند طنز باشد همانطور که در سال‌های اخیر در کنار موفق‌بودن «هزارپا»، فیلم «متری شیش‌ونیم» هم مخاطب داشت. این موارد نشان‌دهنده یک رشد متوازن است ولی اگر بخواهیم فقط به کمدی توجه کنیم این رشد از حالت توازن خارج می‌شود.»
علم‌الهدی ادامه داد: «باید در کنار کمدی ژانرهای اجتماعی، انیمیشن، ترسناک، فانتزی، جنگی باشد. ژانری که بیشتر به آن بها داده شود شاید در ۲ یا ۳ سال مخاطب داشته باشد؛ ولی از یک جا به بعد دیگر مخاطبان از آن سیر می‌شوند و به دنبال یک ژانر جدید می‌روند در ایران شاید ۵۰ درصد طنز می‌بینند؛ ولی ممکن است ۳۰درصد اجتماعی بپسندند، ۱۰ درصد ترسناک دوست داشته باشند و اینکه این‌ها نادیده گرفته شود و فقط طنز به تولید برسد اشتباه است که دولت سیزدهم دچار این اشتباه شده بود.»
نوروز ۱۴۰۲ در کنار «فسیل» فیلم‌های دیگری مانند «غریب» به کارگردانی محمد حسین لطیفی، «عروس خیابان فرشته» ساخته‌ی مهدی خسروی، «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی، «سه کام حبس» ساخته سامان سالور، «آهنگ دو نفره» ساخته آرزو ارزانش، «دسته دختران» به کارگردانی منیرقیدی، «بابا سیبیلو» به کارگردانیادوین خاچیکیان و «بچه‌های طوفان» صادق صادق دقیقی یک میلیون و ۶۴۰ هزار مخاطب را راهی سینما کرد.
۱۴۰۳ و فروش گیشه‌ای که روی دوش کمدی بود
۱۴۰۳ آخرین سال مدیریت محمد خزاعی بود که نسبت به سال‌های قبل مدیریت او مخاطبان بیشتری را به سینماها کشاند. در واقع یک میلیون و ۳۴۸ هزار مخاطب به تماشای فیلم «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی که در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر اکران شده بود، نشستند و از بین ۹۰۰هزار نفر مخاطب باقی مانده ۳۷۳ هزار نفر را فیلم «بی بدن» به کارگردانی مرتضی علیزاده به سینماها کشاند و ۲۶۱ هزار نفر «سال گربه» به کارگردانی مصطفی تقی‌زاده را تماشا کردند و ۳۰۰ هزار مخاطب بعدی بین فیلم‌های «آپارتچی» به کارگردانی قربانعلی طاهرفر، «نوروز» به کارگردانی سهیل موفق، «ایلیا جستجوی قهرمان» ساخته سید علی موسوی نژاد، «آسمان غرب» ساخته محمد عسگری و «پرویزخان» به کارگردانی علی ثقفی تقسیم می‌شوند.
۲۴۵۲۴۵
