آیدا صالحی: در گوشه وکنار ایران که قدم بزنید بناها و عمارت‌های تاریخی متعلق به دوره‌های مختلف را مشاهده می‌کنید. در بعضی شهرها مانند تهران که طی دوره‌های متوالی پایتخت ایران بوده این بناها بیشتر به چشم می‌خورد. لابه‌لای مشکلات اجتماعی، ترافیک و آلودگی هوا وقتی به مرکز شهر می‌روید بناهای تاریخی بااصالتی خودنمایی می‌کنند که یادآور فرهنگ غنی ایرانی هستند. خانه‌ای قدیمی در مرکز تهران در منطقه‌ی عودلاجان که روزگاری محل زندگی یکی از رجال مهم دوره‌ی ناصرالدین شاه قاجار بوده است حالا به مخروبه‌ای تبدیل شده که محل رفت‌وآمد معتادان و بی‌خانمان‌ها است.
میرزا قهرمان امین لشکر که وزیرگمرکات و عضو شورای کبری دولتی دوره‌ی قاجار بوده، خانه‌ای با قدمت ۱۷۰ ساله دارد که از ۱۲۳۷ شمسی در نقشه موسیو کرشیش وجود داشته و در همسایگی عمارت شکوه‌السطنه واقع شده است. این خانه طی سال‌های اخیر در اثر باد و باران و عدم رسیدگی شهرداری، بنا تخریب شده است. بازدید از عمارت‌های تاریخی در صنعت گردشگری یکی از ابزارهای مهم جذب توریسم و وسیله‌ای برای دستیابی به اهداف اقتصادی، رشد و احیای شهرها و ایجاد شغل‌های کوچک برای ساکنین محل است. اما در چندوقت اخیر بناهای تاریخی مرمت نمی‌شود یا با تخریب روبه‌رو شده‌اند. آفت این مسئله به نسل ما و نسل‌های بعد از ما خواهد رسید که جبران ناپذیر است.
وحیدرضا شهاب موحد، مدیر خانه موزه‌ی مدرس، پژوهشگر تهران و فعال گردشگری در گفتگو با مناطق‌آزاد دراینباره می‌گوید: «توجه به بافت تاریخی دیگر اولویتی در مدیریت شهری جدید ندارد و بیشتر به دنبال نوسازی شهر هستند. به نظر من با توجه به اقدامات شهرداری در یک سال اخیر، تمایلی به مرمت آثار تاریخی ندارند. نمونه‌های آن هم بسیار است برای مثال پروژه‌ی ۱۵ ساله احیای میدان توپخانه به سمت یک فضای تاریخی و مرکزی شهر متوقف شده و ساخت ساختمان بلدیه ادامه پیدا نکرد و سنگ‌فرش‌ها با آسفالت جایگزین شدند. مدیران مربوطه جدید با حوزه‌های گردشگری و بافت تاریخی ناآشنا هستند.»
خانه امین لشکر از بناهای مهم در معرض خطر
خانه‌ی امین لشکر در محوطه برازجان محله عودلاجان چند سال پیش توسط شهرداری منطقه ۱۲ تملک می‌شود، اما در جریان خرید به دلیل تاخیر در پرداخت پول مالک، معامله در خطر می‌افتد که یکی از معتمدین شهرداری مابقی پول مالک را پرداخت می‌کند و سه دانگ به نام شهرداری منطقه و سه دانگ به نام این فرد معتمد می‌شود. در جریان معاملات شهرداری پول معتمد پرداخت و قرار می‌شود سند به نام شهرداری زده شود، که تا امروز این اتفاق نیافتاده است.
در این بین این فرد معتمد از دنیا می‌رود و ورثه با انحصار وراثت آمادگی خودشون را برای انتقال اعلام می‌کنند، اما طی دو سال اخیر هنوز اداره املاک و مستغلات شهرداری منطقه ۱۲ تهران با اهمال کاری این فرآیند را انجام نداده است. این بنای با عظمت با تمام جزئیات معماری اصیل دوره ناصری که در آن مشهود است در حال تخریب و از بین رفتن است و رسیدگی صورت نمی‌گیرد. شهاب موحد درباره‌ی وضعیت مالکیت این اثر و عدم احیای آن عنوان می‌کند: «این خانه حدود چهار سال پیش توسط شهرداری منطقه ۱۲ البته نه به صورت کامل، تملک شده است. سه دانگ به نام یک فرد و سه دانگ به نام شهرداری شده است به همین علت مرمت را نمی‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد. طرح مشارکت و نحوهی واگذاری آن مشخص شده اما به علت انجام نشدن نقل و انتقالات، عملیاتی نمی‌شود. .اقدامات حفاظتی برای ملک انجام نشده است و قسمت‌هایی از ملک تخریب شده و با تداوم بارش‌ها این عمارت ریزش می‌کند و از بین می‌رود.»
آسیبهای اجتماعی گره‌خورده با مکان‌های تخریب شده
مکان‌های تاریخی در حال تخریب غیرقابل سکونت ، محلی برای اسکان موقت کارتن‌خواب ها و معتادان می‌شود که این امر موجب کاهش امنیت محله و افزایش آمار جرایم می‌شود. با کمال تاسف دیوار خانه امین لشکر توسط معتادها تخریب شده و با خیال راحت با وجود اطلاع شهرداری در حال تردد هستند. این فعال گردشگری با ابراز نگرانی درباره‌ی شرایط موجود اضافه می‌کند: «متاسفانه در حال حاظر، معتادان دیوار این منزل را تخریب کردند و به داخل رفت و آمد دارند. وجود این خانه و خرابه‌های اطراف باعث سلب امنیت و آرامش ساکنان محل شده است. معتادان شب ها در این منازل جمع می شوند. دیوار خانه‌ها را تخریب ودزدی می‌کنند. با احیای خانه‌ی امین لشکر بحث آرامش و امنیت منطقه تغییر می‌کند. برای مرمت اثر نیاز به یک اقدام فوری است. به تمام بخش‌های شهرداری اطلاع داده شده اما کار عملی انجام نمی‌شود. اولویت برای شهرداری باید مرمت اثار اضطراری باشد.»
خانه‌ی امین لشکر یا شکوه‌السطنه ؟
در فضای مجازی در روزهای اخیر عکسی با عنوان عمارت شکوه‌السطنه در حال بازنشرشدن است و مردم هم متاسف از رها شدن این عمارت هستند که اگر مرمت شود می‌تواند جزو جاذبه‌های گردشگری تهران باشد. به نظر این عکس شباهت بسیاری به خانه‌ی امین لشکر دارد. مدیر خانه موزه‌ی مدرس در توضیح این موضوع می‌گوید: «این اثر هیچ ارتباطی با شکوه السطنه (مادرمظفرالدین شاه ) ندارد. در چند وقت اخیر افرادی در فضای مجازی مکان‌های گردشگری تهران را معرفی می‌کنند که باعث خوشحالی است اما متاسفانه گاهی اطلاعات تخصصی تاریخ تهران را ندارند و مطالعه نمی‌کنند. پیشتر شخصی به اشتباه این خانه را به نام عمارت مادرمظفرالدین شاه معرفی کرد. اما در اصل خانه شکوه‌السطنه بالاتر از خانه امین لشکر قرار دارد که تخریب شده است.»
درخواست از میراث فرهنگی و گردشگری برای ثبت این اثر ملی
ثبت ملی یک اثر با مزایای فراوانی همراه است و بر همگان آشکار می‌شود که حاکمیت یک کشور نسبت به حفظ و نگهداری آن اهمیت نشان داده و بر خود واجب می‌داند از آن حمایت و حفاظت کند. از نابودی یا سرقت و از بین رفتن آن با استفاده از مجریان قانون و ضابطین قضایی جلوگیری خواهد کرد. این پژوهشگر تاریخ از سازمان میراث فرهنگی درخواست می‌کند: «پرونده‌ی ثبتی این خانه جهت ثبت در فهرست آثار ملی، آماده و به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری ارسال شده ولی متاسفانه در یکسال اخیر، کمیسیون برای ثبت آثار تاریخی ، تشکیل جلسه نداده است. اگر این عمارت تاریخی ثبت شود از سمت میراث فرهنگی وگردشگری می‌توان پیگیر مرمت بود و شهرداری نمی‌تواند طرح اقتصادی جدیدی را در آن پیاده‌سازی کند. لازم به ذکر است کنار خانه‌ی امین لشکر هم یک خانه‌ی تاریخی دیگر وجود دارد که پرونده‌ی ثبت آن اثر هم آماده و ارسال شده اما اتفاقی نیافتاده است.»
بیشتر بخوانید:
بی‌تعهدی‌های شهرداری تهران به حمل‌ونقل معلولان؛ «بذل و بخشش سه دستگاه ون به شرکت واحد و موسسه خصوصی»
۲۳۳۲۳۳
