مهرو ماهر: خورهه به معنای محل تولد خورشید روستایی خوش آب و هواست که در ۴۸ کیلومتری شمال شرق شهرستان محلات استان مرکزی واقع شده است. این روستا آب و هوای دل انگیز و طبیعت زیبایی دارد به طوری که در هر چهار فصل سال مکان جذابی برای گردشگران و عکاسان است البته در سال‌های اخیر بسیاری از ساکنان این این روستای قدیمی و باستانی به شهر کوچ کرده‌اند و حالا فقط سالخوردگان و افراد مسن در این روستا حضور دارند.
این روستای زیبا دارای کوچه باغ‌هایی با دیوار کاه گلی است که فقط کافیست رگبار بهاری روی آن ببارد و بوی کاه گل و عطر سنجد را در فضا پخش کند. خاک این منطقه بسیار حاصلخیز است و به همین خاطر گیاهان دارویی مانند پونه، خاکشیر، بومادران، گل گاوزبان، شاتره، اسپند، خارشتر، آویشن وگون در این منطقه می‌روید که درمانگر بسیاری از بیماری‌های جسمی است.
این منطقه ییلاقی مملو از درختان سنجد و بادام و انار است. این روستای آرام و دل انگیز شب‌های زیبایی دارد به طوری که می توان شب‌ها در آسمان صاف آن تک تک ستاره را شمرد و با چشم غیر مسلح نظاره کرد.
هر چند این روزها دیگر زنان روستایی مانند سال‌های قدیم به صنایع دستی و بافت قالی دل نمی‌دهند و این تولید این محصولات از رونق افتاده اما سوغات این روستا کرس بافی است. بافت انواع قالی و قالیچه و جوراب های پشمی بخشی از سوغات این منطقه محسوب می‌شود. این روستا نان معرفی دارد به نام نان شاته که در پخت آن از سبزیجات معطر خاصی استفاده می شود.
چطور به خورهه برسیم؟
حالا اگر عزم سفر به خورهه را دارید می توانید با یک کوله پشتی سبک و ساده راهی سفر به استان مرکزی شوید. اگر از تهران می خواهید سفر خود را آغاز کنید باید از مسیر قم-سلفچگان حرکت کنید و تا دوراهی دودهک به مسیر خود ادامه دهید پس از آن از یک جاده فرعی در دودهک به سمت آب گرم محلات بروید تا به دو راهی برسید سر این دو راهی باید مسیر خود را انتخاب کنید که یکی به سمت آب گرم محلات و دیگری به سمت روستای خورهه علامت زده است در نهایت پس از 5 کیلومتر رانندگی به خورهه می رسید.
امامزاده خورهه کجاست؟
در این روستا آستان مقدس امامزادگان ابوالقاسم، اسحاق و حکیمه خاتون قرار دارد که در بین اهالی به نام امامزاده خورهه معروف است و سه تن از فرزندان امام موسی کاظم (ع) در آن مدفون شده اند. داخل امامزاده که می شوید روی در و دیوار شاهد عکس های قدیمی روستا و قبور قدیمی خواهید بود. گنبد این امامزاده مخروطی و سقفش تیرپوش است.یک ضریح دارد که در وسط بقعه قرار گرفته و دو سنگ قبر در وسط بقعه در خود جای داده است که روی یکی نام حکیمه خاتون و روی دیگری نام شاهزاده اسحاق به چشم می خورد.
با کاخ خورهه آشنا شویم
معبد یا کاخ خورهه بنایی بزرگ و باستانی است که ستون های سنگی آن یاد و خاطره تخت جمشید را در ذهن شما زنده می کند. این مکان تاریخی در دو دوره باستانی و اسلامی ایران مورد استفاده بوده است. محوطه تاریخی خورهه دارای ۳۰۰۰ مترمربع وسعت دارد که از یک بنای کاخ شامل بخش درونی، اتاق‌های متعدد و محوطه بیرونی تشکیل شده است.
هم اکنون از این بنای تاریخی ۲ ستون متشکل از شش قطعه سنگ با ارتفاع ۸ متر، بقایای فرو ریخته ستون‌ها، بخشی از دیواره‌های سنگی، گورها و آثار به دست آمده در ۶ مرحله عملیات کاووش در این منطقه برجای مانده است.
اولین بار کاوش در منطقه تاریخی خورهه در دوره ناصرالدین شاه قاجار انجام شد و هم اکنون نیز تصاویری از این کاوش در آرشیو کاخ گلستان و کتاب کاوش‌های باستان‌شناسی خورهه برجای مانده است.
معماری این کاخ به دوره اشکانیان بر میگردد که در آن زمان کاخ ها شامل دو بخش بیرونی و اندرونی بوده و 2 ورودی کاملا مجزا داشته است. بخش بیرونی بنا مربوط به رئیس بوده که برای دیدار و ملاقات با افراد خاص از آن استفاده می کرد و بخش درونی مربوط به خانواده بوده که در آن زندگی می کردند و احتمال می رود این کاخ یکی از فرمانداران ایالتی اشکانی بوده است به دلیل سازه مستحکم و زیبا، این بنا در دوره ساسانیان نیز حفظ و مورد استفاده قرار گرفته است.
میراث فرهنگی در حفاری‌های سال ۱۳۸۴ در جنوب شرق این محوطه، به وسعت حدود ۶۰۰ مترمربع اسکلت و گورهای متعلق به دوره اسلامی، اشیای سفالی، پیکان و تیغه‌های سنگی کشف کرد که مربوط به دوره اشکانیان بودند.
در کنار رودخانه روستای خورهه نیز سنگ‌نبشته‌ای کشف شد که وزن این سنگ‌نوشته حدود یک تن محاسبه شده است. برخی محققان این کتیبه را مربوط به دوره سلجوقیان می دانند.
این محوطه تاریخی در ۱۵دی سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۳۱ به عنوان یکی از مکان های دیدنی استان مرکزی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. معبد خورهه یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ایران است که گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ باستانی و معماری را به سمت خود جذب می‌کند.
