خندیدن به شکست‌های دیگران: طبیعی یا نشانه اختلال؟

علی سلیمی: اگرچه بسیاری آن را صریحا نمی‌پذیرند، اما شادنفرود “schadenfreude” می‌تواند منبع مخفی شادی باشد. شادنفرود یک واژه آلمانی است که ریشه‌های لغت‌شناسی این کلمه در زبان آلمانی (schaden) به معنای آسیب و صدمه و (freude) به معنای شادی است که به معنای لذت بردن انسان از واقعه نامطلوب و یا شکست دیگری است. این کلمه در زبان انگلیسی و فارسی ترجمه مستقیمی ندارد اما برخی معادل‌ها مانند دگرغم شادی یا دگرغم‌پسندی برای آن در نظر گرفته شده است. با این که این کلمه در بسیاری از زبان‌ها ترجمه مستقیمی ندارد، پدیده‌ای است که مرزهای زبانی و جغرافیایی را درنوردیده است. اکثر ما ممکن است بعضی اوقات یک احساس لذت از تحقیر و شکست فرد دیگری تجربه کرده باشیم که البته همیشه آن را مخفی نگه می‌داریم. با این حال، روانشناسان اکنون با ایجاد مقیاسی که می‌تواند شدت غم و اندوه ما را اندازه‌گیری کند، این لذت گستاخانه (شادنفرود) را در کانون توجه قرار داده‌اند.

دگرغم‌شادی ( شادنفرود) چیست و چه زمانی آن را احساس می‌کنیم؟

تصدیق و پذیرش اینکه گاهی اوقات ممکن است از بدبختی دیگران لذت ببریم دشوار است و این احساس عموما مورد انزجار قرار می‌گیرد. برای تصور این احساس سناریویی که در یک مطالعه در مجله شخصیت و تفاوت‌های فردی (Personality and Individual Differences) منتشر شده است را تجسم کنید:

تصور کنید یک تاجر ثروتمند سوار بر یک خودروی اسپرت گران قیمت در حالی که شما بعد از یک روز کاری طولانی در حال رانندگی به سمت خانه هستید، از عقب ماشین خود را خیلی به شما نزدیک می‌کند و دائم نور بالا می‌زند، سپس به محض اینکه با بی‌احتیاطی از شما سبقت می‌گیرد، پلیس ماشین او را متوقف می‌کنید و به شکل سنگینی جریمه می‌شود.

بیشتر بخوانید:

۸ روش برای تشخیص عذرخواهی جعلی

در چنین سناریویی چه احساسی خواهید داشت؟ دلسوز و ناراحتی؟ یا تا حدودی احساس رضایت و خوشحالی؟ این سناریو نمونه احساسات کلاسیکی از دگرغم‌شادی ( شادنفرود) است و غیرعادی نیست که چنین احساسی داشته باشیم. دگرغم‌شادی یک احساس رایج است و به این معنا نیست که شما انسان وحشتناک و بسیار بدی هستید. همه چیز در این خلاصه می‌شود که چه زمانی آن را احساس می‌کنید و چرا؟ گاهی اوقات تماشای دیگران در حال تحمل بدبختی‌های تحقیرآمیز احساس خوبی دارد. با این حال، این لذت گناه‌آمیز زمانی می‌تواند مشکل ساز شود که در آن زیاده‌روی کنیم.

مطالعه که در بالا به آن اشاره شد نشان می‌دهد سطوح بالاتر یک مثلث تاریک؛ ماکیاولیسم، خودشیفتگی و جامعه‌ستیزی با سطوح بالاتری از دگرغم‌شادی (شادنفرود) مرتبط است. نویسندگان از افرادی که دارای این ویژگی‌ها هستند اینطور یاد می‌کنند که لذت بیشتری را به قیمت بدبختی دیگران تجربه می‌کنند.

چگونه دگرغم‌شادی (شادنفرود) را می‌توان اندازه گرفت؟

محققان با درک ماهیت ظرفیت شادنفرود، اکنون در حال بررسی پیچیدگی آن هستند. یک مطالعه منشتر شده در PLOS One مقیاسی را ایجاد کرد که طیف این تجربه احساسی منحصر به فرد را به شکل کمی اندازه‌گیری می‌کند. در این مقیاس 12 موردی، به پاسخ‌دهندگان عباراتی ارائه می‌شود که موقعیت‌هایی را توصیف می‌کنند که در آن افراد ممکن است به قیمت دیگران از شادی‌های ساده لذت ببرند و از آنها خواسته می‌شود سطح موافقت خود را ارزیابی کنند.

1- من از تماشای ویدئوهایی که در آن مردم زمین می‌خورند لذت می‌برم.

2- من از تماشای کمدی دلقک‌ها که در آن شخصیت‌ها آسیب می‌بینند لذت می‌برم.

3- من قبل از کمک کردن به کسی که زمین خورده است خنده‌ام می‌گیرد.

4- من از خواندن داستان‌های خجالت‌آورترین لحظه “most embarrassing moment” لذت می‌برم.

5- وقتی شخصی وارد یک در شیشه‌ای بسته می‌شود برایم خنده‌دار است.

6- من فکر می‎کنم خنده دار است وقتی می‎بینم یک نفر کار احمقانه‌ای انجام می‌دهد.

7- من وقتی دیگران نمرات پایینی می‌گیرند لذت می‎برم.

8- دوست دارم دیگران را در روزی که حال‌شان بد است تماشا کنم.

9- من از دیدن خراب شدن کامپیوتر دیگری لذت می‌برم.

10- من دوست دارم ببینم یک فرد موفق اخراج می‌شود.

11- از شکست دیگران لذت می‎برم.

12- وقتی کسی به اوتوبوس نمی‌رسد، خنده‌ام می‌گیرد.

درک شدت دگرغم‌شادی (شادنفرود) ما می‌تواند بینش ارزشمندی در مورد روان انسان ارائه بدهد. به گفته نویسندگان مقاله، برخی از جنبه‌های ویژگی دگرغم‌شادی (شادنفرود) نسبتا بی‌ضرر هستند، در حالی که برخی دیگر ذاتا مضر هستند.

به طور کلی، دگرغم‌شادی یک احساس همگانی است اما زیاده‌روی آن می‌تواند شما را به یک فرد بدبین و عیبجو یا چیزی تاریک‌تر از آن تبدیل کند. به جای لذت‌بردن از اشتباهات دیگران سعی کنید لذت‌هایی را انتخاب کنید که شادی مشترک ایجاد کنند.

منبع: psychologytoday