زهرا علی‌اکبری– در مناظره‌های انتخاباتی چهاردهمین دوره‌ی ریاست جمهوری، مصطفی پورمحمدی نامی را به میان کشید تا بار دیگر مناقشه‌ای حل نشده و ناتمام در فضای سیاسی ایران با بازگشایی پرونده‌اش روبرو شود.
حرف و حدیث‌هایی که در این روزها پیرامون قرارداد اجرا نشده‌ی کرسنت شکل گرفت نشان می‌دهد این زخم عمیق همچنان مرهمی در فضای سیاست و اقتصاد ایران نیافته است.
سئوال مهم مصطفی پورمحمدی، از سعید جلیلی، دیگر کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، این بود:«چرا از مناظره با بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت‌های اقایان خاتمی و روحانی طفره رفتید؟»
جدال لفظی بر سر کرسنت البته تنها میان پورمحمدی و جلیلی رخ نداد. علیرضا زاکانی شهردار تهران نیز اتفاقا در این مناظره‌ها زبان به تهدید گشود و خطاب به پورمحمدی گفت: «سر پرونده کرسنت ما با شما کار داریم.» چرا که به گفته وی «بخشی از اسناد مربوط به کرسنت به دست پورمحمدی رسانده شده»، اما به ادعای او «در دفتر رییس وقت سازمان بازرسی کل کشور، بایگانی شد و مورد رسیدگی قرار نگرفت.»
پورمحمدی هر چند در آن نشست پاسخی به زاکانی نداد اما در نشست بعدی مناظره باب بحثی را گشود که پرونده‌اش همچنان در افکار عمومی مفتوح است.
پورمحمدی گفته بود: «برخی باید تحمل داشته باشند و عصبانی نشوند و اتهام هم بی‌خود نزنند. این روزها می‌گذرد… عجیب است قراردادی ۸۱ بسته شده و ماها ۸۷ رفتیم سازمان بازرسی ۲ گزارش آمده برای ما و ما آن گزارش را منظم کردیم و فرستادیم؛ الان می‌شود از سازمان بازرسی پرسید.»
او البته ابعادی از این پرونده را نیز فاش کرد و گفت: «احمدی‌نژاد دو بار دنبال آن بود که مشکل را حل کند یعنی هم فساد به دادگاه برود و هم این قرداد (کرسنت) اجرا شود، اما آقای جلیلی جلوی آن را گرفت...»
او در ادامه گفت: «کسی به اسم زنگنه متهم است و میگویید خیانت کرده؛ او هم می‌گوید شما ده‌ها میلیارد دلار خسارت به کشور وارد کردید؛ از دادگاه تقاضا داریم زودتر رسیدگی کند. اما اینکه ملت بدانند چه خسارتی به ملت وارد شده و جزییاتش را بفهمند بد است؟ چرا فرار می‌کنید؟»
«سعید جلیلی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی وقت در جلسه‌ای در سال ۱۳۹۱ گفته بود «ایران نباید قرارداد کرسنت را اجرا کند و در صورت شکایت طرف اماراتی هم خسارت و جریمه چندانی متوجه ایران نخواهد شد.»
این اولین بار نیست که در مناظره‌های ریاست جمهوری پرونده کرسنت مفتوح می‌شود. در انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری نیز هاشمی طبا ابعادی از این پرونده را برای افکار عمومی گشود و اعلام کرد: «در پرونده کرسنت ۱۴.۵ میلیارد دلار جریمه شدیم.»
چرا کرسنت مهم است؟
سئوال اصلی اما اینجاست که دلیل اهمیت کرسنت چیست و چرا این پرونده با این ابعاد بزرگ تا این اندازه اهمیت دارد که پای آن در این سال‌ها به جلسات رای اعتماد و مناظره‌های ریاست جمهوری باز شده است.
داستان کرسنت داستان پیچیده‌ای است. قرارداد فروش گاز ایران به امارات بین «شرکت ملی نفت ایران» و شرکت نفتی کرسنت پس از سال‌ها مذاکره، در زمان ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی به امضا رسید. در این دوره بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران بود. طبق مفاد پیش‌بینی شده در این قرارداد مقرر بود به مدت ۲۵ سال ایران گاز میدان نفتی سلمان که میدانی مشترک میان ایران و امارات متحده عربی است را به این کشور صادر کند نکته مهم اینجاست که در حال حاضر و در تمامی سال‌های گذشته گاز میدان نفتی سلمان روی فلرها می‌سوزد اما در این قرارداد پیش‌بینی شده بود این گاز با خط لوله‌ای که از کف خلیج فارس عبور می‌کرد، به این کشور صادر شود.
با تغییر دولت در ایران در سال ۱۳۸۴، محمدرضا رحیمی رییس دیوان محاسبات در قامت چهره‌ای منتقد این قرارداد را غیرقابل اجرا اعلام کرد. برخی مقامات ایران و برخی شخصیت‌ها در جریان این انعقاد این قرارداد به دریافت رشوه متهم شدند.
در این میان اما مسعود سلطان‌پور، مدیرعامل سابق شرکت تأسیسات دریایی ایران روایت عجیبی را دارد. وی در سال ۱۳۹۲، وقتی برخی به استناد قرارداد اجرا نشده‌ی کرسنت درصدد بودند مانع از آن شوند که زنگنه وزیر پیشنهادی نفت روحانی بتواند رای اعتماد در مجلس دریافت کند، ابعادی از پرونده را فاش کرد.
وی در جمع خبرنگاران گفته بود: «در دولت نهم محمدرضا رحیمی رئیس وقت دیوان محاسبات کشور انتقادات شدیدی به قرارداد کرسنت وارد کرد به طوری که در یکی از نمازهای جمعه از خسارت ۲۱ میلیارد دلاری ایران در پی امضای این قرارداد خبر داد اما وقتی ایشان در دولت دهم به عنوان معاون اول رئیس جمهور انتخاب شد تلاش کرد تا این قرارداد را به سرانجام برساند.»
وی افزود: «چرا که آقای رحیمی نیز وقتی در جریان جزئیات امور قرار گرفت متوجه شد که این قرارداد خیانت آمیز نبوده و فقط به تناسب زمان نیاز به اصلاحاتی دارد. در قرارداد کرسنت فاکتورهایی برای اصلاح قیمت دیده شده بود از جمله اینکه آورده شده اگر بعد از امضای این قرارداد خریدار دیگری با قیمت بالاتری گاز از ایران خرید، به منظور اصلاح قیمت قرارداد کرسنت دو طرف پای میز مذاکره بنشینند اما اماراتی‌ها با اشاره به اینکه ممکن است ایران با خرید و فروش صوری گاز به دنبال تغییر در قیمت برآید، بندی به قرارداد اضافه کردند مبنی بر اینکه اگر تا ۶۰ درصد حجم گاز قرارداد کرسنت، قرارداد دیگری با قیمتی بالاتر منعقد شد، قیمت قرارداد کرسنت اصلاح شود.»
او در سال ۱۳۹۲ به این نکته اشاره کرده بود که ایران برای اجرای این قرارداد ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است و در نهایت گفت: «این سرمایه گذاری بلااستفاده باقی ماند و حتی خط لوله ۱۶۰ کیلومتری سلمان به سیری پوسیده و اکنون از بین رفته است.»
یک روایت تکان دهنده
ابوالفضل حسن‌بیگی، عضور کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس در ۲۶ تیرماه سال ۱۳۹۷ گفتگویی با خبرگزاری ایسنا انجام داده و ابعاد عجیبی از این پرونده را افشا کرده است. وی به تاریخ انعقاد این قرارداد اشاره کرده و گفته است: «کشور امارات در آن زمان با کشورهای ترکیه، عمان و عربستان سعودی که امیرعبدالله پادشاه وقت آن بود به مشکل خورده بود و بهترین فرصت برای کشورمان مهیا شد که با توجه به رقابت با قطر در زمینه مخازن گاز، بتوانیم قرارداد مناسبی با امارات منعقد کنیم که بر اساس آن هزینه اجرای پروژه ٢ میلیارد دلار می‌شد و پس از آن سالانه یک میلیارد درآمد کسب می‌کردیم.»
این عضو گروه تنظیم قرارداد کرسنت در این گفتگو مدعی شد: «فردی که در پشت پرده با نقشه و برنامه‌ریزی موضوع کرسنت را پیش کشید و سپس ٥ میلیون دلار به حساب فردی دیگر واریز کرد و جنگ احزاب را در کشور به وجود آورد موجب شد که با فسخ قرارداد کرسنت دست کشورمان از امارات کوتاه شد و آنها توانستند صرافی‌های ما را تعطیل کنند.»
در عین حال فیلمی از محمود احمدی‌نژاد در روزهای اخیر منتشر شده است که وی در ان ادعا می‌کند: «طرفی که قرارداد را بسته نامه به من نوشت و گفت در این قرارداد از ما رشوه گرفته شده است. آقای کردان و دیوان محاسبات وارد ماجرا شدند. ما به خود طرف گفتیم که زیر بار این نمی‌رویم جالب است که ایشان پذیرفت و قیمت را نزدیک قیمت بین‌المللی بالا آورد منتها از داخل اجازه ندادند و جوسازی کردند و آقای کردان که جلوی این را گرفت در تیتر یک روزنامه‌ای که مدعی انقلابی‌گری است، متهم به دریافت رشوه شد.»
در شهریور ماه ۱۳۸۷ روزنامه کیهان فاش کرد که مدیرعامل شرکت اماراتی کرسنت با علی کردان وزیر وقت کشور مذاکراتی را برای نهایی کردن این قرارداد انجام داده و آقای رحیمی نیز در آن جلسه حاضر بوده است. آقای کردان که پیش از تصدی وزارت کشور، قائم‌مقام وزارت نفت بود گفت که از طرف وزیر نفت مسوولیت داشته تا تکلیف قرارداد کرسنت را روشن کند.
اما پرسش مدیر مسوول روزنامه کیهان این بود که مسوولیت وزیر کشور در قرارداد چیست و چرا آقای رحیمی که به نوشته کیهان یکی از «افشاکنندگان فساد مالی در قرارداد قبلی کرسنت بوده در یکی از جلسات حضور داشته است.» مدیران شرکت کرسنت در سفری مخفیانه فروردین ۸۸ به تهران آمدند و یکسره از فرودگاه مهرآباد خود را به وزارت کشور رساندند تا جلسه‌ای را با علی کردان، سرپرست وزارت کشور برگزار کنند.
غلامحسین نوذری وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد درباره اینکه آیا این قرارداد قربانی سیاسی‌کاری برخی افراد شده است، گفته بود: سوال من این است که تکلیف این۷ سالی که ۶۰۰ میلیون فوت مکعب در روز، گاز ما در میدان مشترک با امارات سوخته شد و اماراتی‌ها گاز ترش همین میدان را بردند، چه می‌شود؟
چه کسی به کشور خسارت زد؟
حالا در جلسات مناظره چهاردهمین دوره‌ی انتخابات ریاست جمهوری، سعید جلیلی در جواب این سئوال مهم که چرا از مناظره با زنگنه ، طفره رفتید؟ گفته است: شما از پرونده‌های فساد دفاع می‌کنید. جای متهم در دادگاه است نه تلویزیون. او مدعی شد هیچ وقت ایشان نگفته است که بیایید مناظره کنید.
او در حالی ادعا دارد که زنگنه درخواستی برای مناظره نداده است که ماجرای اول آذرماه سال ۱۴۰۰ را فراموش کرده است. این ماجرا روایت جالبی از سوی محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا دارد. او در همان تاریخ ئدرباره جنجالی که در این سال بار دیگر درباره‌ی کرسنت، قراردادی که تندروهای هم طیف با جلیلی و زاکانی بدان لقب ترکمانچای را داده‌اند، برپا شد توضیح داد. او در همان زمان اعلام کرد: «داستان این است که وزیر سابق نفت داشته زندگی اش را می‌کرده که از او برای شرکت در یک برنامه تلویزیونی برای بحث در باره کرسنت دعوت می شود. او هم می‌پذیرد و پیشنهاد می‌دهد سعید جلیلی هم دعوت شود. بعد از مدتی تلویزیون برای حضور جلیلی عذر می‌اورد و درخواست می‌کند زنگنه تنها به برنامه برود که او هم می‌پذیرد.زنگنه هوشمندانه پیشدستی می‌کند و موضوع را از طریق توییتر به اطلاع عموم می رساند. تلویزیون که رودست می‌خورد، دستپاچه می‌شود. گویا صداوسیما اجازه چنین کاری را نداشته و “خودسرانه” وارد گود شده بوده. شاید هم چنین می‌پنداشته که زنگنه دعوت را رد می‌کند و همین خودش دستاویز می‌شود که بگویند ایهاالناس ! دیدید متهم اصلی کرسنت از مناظره و مصاحبه گریخت و نیامد؟!»
حالا در این فضا اما زنگنه بار دیگر به جلیلی جواب داده و البته زاکانی را نوچه‌ی وی توصیف کرده است. زنگنه با انتشار ویدئویی از خود هم آمادگی دوباره‌اش برای مناظره را اعلام کرد و هم تاکید کرد: «بیژن زنگنه وزیر پیشین نفت گفت: جلیلی و نوچه اش در کوچه خلوت راجع به کرسنت حرف می زنند.»
وی افزود: سه سال است آمادگی برای مناظره را اعلام کردم. خسارتی که به کشور زدید جبران ناپذیر است به مناظره بیایید تا ببینم بعد از آن می‌توانید در خیابان راحت راه بروید.»
هر چه هست بیست و یک سال از عمر قراردادی که قرار بود بیست و پنج سال دوره‌ی اجرا داشته باشد سپری شده است اما هنوز جنجال و گروکشی سیاسی تندروها بر سر آن ادامه دارد. روشن است جراحت عمیق ناشی از این زخم سبب شده هر از گاهی پای این قرارداد به فضای سیاسی ایران باز شود.
۲۲۳۲۲۳
