الهه جعفرزاده: مرداد ماه سال گذشته بود که عملیات تخریب غیراصولی یک ساختمان غیرمجاز و نیمه‌کاره در محله خلازیر، واقع در جنوب تهران – منطقه ۱۹، با حضور عوامل انتظامی و شهرداری تهران، به ریزش همزمان این ساختمان به همراه چند ساختمان مجاور و فوت پنج نفر از افراد حاضر در صحنه انجامید. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته حول ریشه‌یابی و علل بروز این حادثه، مشخص شد که ساخت‌وسازهای صورت‌گرفته در این منطقه، غالباً به شکل غیرقانونی و غیراصولی است و همین نکته آسیب‌پذیری قابل‌توجهی را برای سازه‌های این محدوده به همراه داشته و دارد.
با این‌همه، شواهد نشان می‌دهد که این تجربه تلخ و تلفات جانی آن، برای مالکان و سازندگان، درس عبرتی در بر نداشته است؛ چرا که در تمام این مدت، ساخت‌وسازهای غیرقانونی کماکان ادامه داشته و سازه‌های غیراصولی سر به فلک برافراشته‌اند.
برای نمونه، طبق گزارش‌های مردمی رسیده به مناطق‌آزاد، در محدوده محله نعمت‌آباد و اتوبان شهید کاظمی واقع در منطقه ۱۹ تهران، ساختمان دیگری بدون رعایت اصول و قواعد ساختمانی در حال ساخت است. نکته حائز اهمیت در مورد مذکور این است که، طبق اظهار ساکنان منطقه، این سازه درست در مجاورت بنایی قرار دارد که مرداد ماه سال قبل با تلی از خاک یکسان شد.
دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیئت علمی و مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در خصوص حادثه‌خیز بودن مختصات این منطقه و مخاطرات محتمل، به مناطق‌آزاد می‌گوید: «این منطقه به‌لحاظ لرزه‌خیزی، در امتداد گسل‌های فعال تهران قرار دارد؛ که هم از نظر فرونشست زمین و هم ناپایداری خاک، یک منطقه خطرناک محسوب می‌شود. حالا ما در چنین گستره‌ای، با ساخت‌وسازهای غیراصولی متعدد، تراکم جمعیت هم ایجاد می‌کنیم و ابعاد مخاطرات احتمالی را وسیع‌تر می‌کنیم. آسیب‌پذیری این منطقه به‌قدری جدی است که اگر در شمال شرق تهران زلزله‌ای حادث شود، جدی‌ترین تخریب‌های آن در همین مناطق [جنوب شهر] اتفاق می‌افتد، که دور از محل زلزله هم هستند.»
سوداگری در پسِ پرده‌ی ساخت‌وسازهای غیراصولی
ساختمان‌سازی نیازمند اصول و ضوابطی است که با رعایت آنها در تمام مراحل ساخت‌وساز، می‌توان تا حد قابل‌توجهی از بارِ آسیب‌های احتمالی ناشی از حوادث طبیعی و انسانی کاست و امنیت ساکنان ساختمان را تأمین کرد.
بیت‌اللهی در خصوص عدم رعایت این قواعد می‌گوید: «ساخت‌وسازهای این منطقه غالباً بدون پروانه و مجوزهای لازم صورت می‌گیرند و معمولاً اهداف سوداگرایانه‌ای پشت این فعالیت‌هاست و بدیهی است که اصول فنی به طور صحیح در روند ساخت رعایت نخواهد شد؛ چرا که این اقدامات نیازمند وقت کافی، محاسابات دقیق، ارزیابی و نظارت کامل است. عاملان و مالکان این سازه‌ها اغلب به‌طور پنهانی و شبانه یا حتی در اوقاتی که شهرداری به امور دیگری مشغول است و بعضاً فرصت نظارت جزئی بر این موارد را ندارد، بدون پِی‌کَنی یا گودبرداری‌های لازم، به‌سرعت و با عجله شروع به ساخت و پیشبرد بناها می‌کنند تا هرچه زودتر آن را به‌منظور مقاصد مختلفی که دارند، به سرانجام برسانند؛ بدون اینکه لحظه‌ای به امنیت جانی و مالیِ ساکنان آینده و همسایگان منطقه فکر کرده باشند.»
او اضافه می‌کند: «برخورد با افراد خاطی به دلیل وجود باندهای سوداگرِ دنبالِ ثروت و درگیری‌های احتمالی چندان ساده نیست، اما توان مقابله و برخورد با این گروه‌ها از ملزومات یک سیستم سالم است. برخورد شدید و جدی با این گروه‌های مافیایی، قطعاً باعث ریشه‌کن شدن فساد و توقف فعالیت‌های مخاطره‌آمیز خواهد شد.»
برخورد و نظارت مستمر از سوی شهرداری، یک ضرورت انکارناپذیر
با توجه به اینکه خاک منطقه مدنظر زراعی است و طی چندسال اخیر ذیل حوزه شهری قرار گرفته، مطمئناً پای‌بست مناسبی برای ساختمان‌سازی ندارد. اما مسئولان ذیربط و مالکان گوششان به این نکات بدهکار نیست. در صورتی که به گفته بیت‌اللهی «پیشگیری از روند توسعه ساخت‌وسازهای نامناسب و حادثه‌ساز، به‌ویژه در منطقه ۱۹ تهران، نیازمند نظارت مستمر از سوی سازمان شهرداری و برخورد با اینگونه فعالیت‌هاست و این یک ضرورت انکارناپذیر است. بخصوص در شرایطی که ما پیش‌تر تجربه نامبارکی را در هم در این زمینه شاهد بودیم و دیدیم که با تکان خیلی کوچکی در اثر تخریب یک ساختمان، ساختمان‌های مجاور نیز به‌صورت دومینو وار به هم برخوردند و فرو ریختند.»
او تأکید می‌کند: «ما از این قبیل دست‌درازی‌ها به محیط طبیعی استان تهران کم نداریم؛ جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز در کلانشهرها، به‌ویژه کلانشهر تهران، از وظایف مهم و مسلّم شهرداری است و امیدواریم که در این زمینه جدیت بیشتری خرج شود.»
بیشتر بخوانید:
نتایج یک گزارش درباره حادثه خلازیر: ساخت‌وسازها و مجوزهای غیرقانونی، تخریب غیراصولی، مرگ‌های غیرمنصفانه
سرنوشت مبهم پادگان ۰۶ تهران؛ نه‌تنها خبری از بوستان و فضای سبز نیست، بلکه درختان منطقه نیز یکی‌یکی محو می‌شوند
مورد عجیب احداث گورستان بیخ گوش بافت مسکونی شهرک اندیشه / دستور «توقف موقت» بسترساز لغو طرح غیرقانونی می‌شود؟
رشته‌گاف‌های شهرداری تهران؛ تشکر از زاکانی روی سنگ قبر نیما، حادثه خلازیر، بنرهای پرحاشیه…
۴۷۲۳۲
