جواد مرشدی: چند سالی است که سایه سنگین آشفتگی و نابسامانی بر اقتصاد ایران سیطره افکنده و شرایط معیشتی را برای مردم سخت و دشوار تر از سال های نه چندان دور نموده ،کجایند سال هایی که تورم یک رقمی را تجربه کردیم.
اما بااین اوصاف این مردم در پانزدهم تیرماه و دور دوم انتخابات با کور سوی امیدی به دولت چهاردهم، ۱۰ درصد بیشتر از دور اول پای صندوق رای آمدند و پزشکیان را رئیس جمهورمنتخب خود کردند،آنهم علیرغم اینکه در کشور ما دور دوم انتخابات معمولا کم رونق تر از دور اول برگزار شده بود.
حالا این پزشکیان است که می بایست با برگزیدن کارآمد ترین ها و تخصص‌گرایی از قفل چند لایه این نابسامانی رمز گشایی کند و با ایجاد حداقل ثبات قیمت ها و پیش بینی شدن اقتصاد اندک آرامشی به سفره و معیشت مردم بازگرداند.
هادی حق شناس درگفتگو با خبرگزاری “مناطق‌آزاد “با اشاره به اینکه مردم برای یک زندگی معمولی در اقتصاد پای صحنه آمدند می گوید: مردم می خواستند صبح که از خواب بیدار شدند نگران این نباشند که ایا امروز دلار و سایر کالاها گران می شود و دارایی شان ارزش خود را از دست می دهد یا نه.
این اقتصاددان مهم ترین اولویت اقتصادی دولت چهاردهم را اننتخاب ترکیبی در ستاد اقتصادی دولت می داند که رفتار و گفتار آنها موجب نگرانی مردم نشود .
مشروح این گفتگو را بخوانید:
بنظر شما چرا علیرغم همه مشکلات اقتصادی که مردم با آن دست به گریبان هستند برای انتخاب آقای پزشکیان وارد کارزار انتخابات شدند و بخصوص اینکه بین ۸ تیر تا ۱۵ تیرماه چه اتفاقی افتاد که این حضور فزونی پیدا کرد.
مهمترین نکته ای که رای دهندگان اقای پزشکیان انتظاردارند این است که هم در عرصه اقتصاد و هم در عرصه سیاست، دولت به دنبال تنش نباشد ،به عبارت دیگر مردم برای یک زندگی معمولی در اقتصاد پای صحنه آمدند . مردم می خواستند صبح که از خواب بیدار شدند نگران این نباشند که ایا امروز دلار گران می شود و یا مثلا سکه ،مسکن ،خودرو گران می شوند و ایا بقیه دارایی ها ارزش خود رااز دست می دهند یا نه ؟و اینکه آیا دچار تلاطم قیمت ها خواهند شد؟آن چیزی که مردم را وادار کرده که در بازار دارایی های مختلف به دنبال پناهگاه پول شان باشند این است که اقتصاد ایران پیش بینی پذیر نیست.خیلی کار سختی نیست که سه سال گذشته را با سه سال سال ۹۲ تا ۹۵ مقایسه بکنیم.در سال ۹۲ و استقرار دولت یازدهم تا سال ۹۵ سه سالی بود که اقتصاد ایران پیش بینی پذیر شده بود،مردم به دنبال این نبودند که دلار یا سکه بخرند و یا دارایی دیگری را بخرند،عکس قضیه اینکه در سه سال گذشته اقتصاد ایران پیش بینی پذیر نبود و این نابسامانی رخ داد.
با توجه به این نکته اولویت های اقتصادی دولت چهاردهم باید چه چیزهایی باشد؟
مهم ترین انتظاری که می توان از منظر اقتصادی و سیاست های اقتصادی در دولت چهاردهم داشت این است که آقای پزشکیان ترکیبی برای ستاد اقصادی خود انتخاب بکند که مردم ازرفتار وکردار و گفتار آنها نگران نشوند،بلکه اظهار نظر ها ،عملکردها و سیاست های ستاد اقتصادی دولت منجر به پیش بینی پذیر شدن اقتصاد ایران بشود ،همانطور که در سال ۹۲ تا ۹۵ داشتیم .البته طبیعی است که ما آن دوره را دوره ایده آل نمی دانیم اما یک نمونه است که نشان می دهد می توان اقتصاد را پیش بینی پذیر کرد.
علت عمده اینکه سه سال گذشته را با سه سال ۹۲ تا ۹۵ مقایسه می کنید چیست؟
اینکه در سال ۹۲ دولت یازدهم دقیقا در شرایط تحریم استقرار پیدا کرد و دولت سیزدهم هم در شرایط تحریم استقرار پیدا کرد و الان دولت چهاردهم نیز در شرایط تحریم دارد استقرارپیدا میکند،لذا استقاده از تجربه دو دولت گذشته حتما می تواند برای دولت چهاردهم راه گشا باشد.
این روزها زمزمه هایی درخصوص خالی کردن آب سدها مطرح شده و از سوی دیگر یک سری عزل و نصب ها در حیاط خلوت دولت انجام شده است ،نظرتان در این دومورد چیست؟
عرف این است که هر کاری که دولت سیزدهم می خواهد انجام بدهد باید با اطلاع منتخب دولت چهاردهم باشد،چه عزل و نصب باشد و چه تصمیم گیری هایی که آثار آن را در دولت چهاردهم خواهیم دید،این یک عرف است .البته اینکه انتخابات پانزدهم تیر ماه تمام شده و مراسم تنفیذ و تحلیف به شکل غیر طبیعی در حال طول کشیدن است بخصوص اینکه طبق قانون اساسی از زمانی که رئیس جمهور به هر دلیلی وجود ندارد تا رئیس جمهور بعدی بیاید یک مدت زمان ۵۰ روز پیش بینی شده طبیعی است که انتظار این است که دولت چهاردهم سریع تر استقرار پیدا کند .بنابراین دراین دوره انتقال هر عزل و نصبی و یا هر نوع سیاسیتی که اثار بلند مدت دارد نباید انجام بگیرد ولی وقتی اصرار بر انجام دارند طبیعی است که کار را برای منتخب ملت در زمان استقرار و ادامه کار سخت و پر هزینه خواهد کرد.
این خالی کردن اب سدها چطور ؟
من دیدم که میزان رها سازی آب در ۵ سدی که روی کارون زده شده به روال عادی و طبیعی نیست ،اینها بعدا شائبه هایی ایجادخواهد کرد و اثار منفی و مثبت آن برای این دوره انتقالی ثبت خواهد شد .بنظر می رسد که عرفا و عقلا بهتراین باشد که هر کاری که در این دوره انتقال انجام می شود که اثار بلند مدت دارد از خالی کردن آب سد گرفته تا عزل و نصب ها و خرید خارجی اگر با نظر منتخب دولت چهاردهم هماهنگ شود به نفع ملت خواهد بود.
شما در مورد استقرار هرچه زودتر رئیس جمهور در پاستور فرمودید،سوال این است که به لحاظ اقتصادی عدم استقرار آقای پزشکیان در دولت روزانه تا چه حد می تواند برای کشور هزینه داشته باشد؟
امروزدر دنیا برای روز هم محاسبه می کنند که عدم استقرار یا استقرار یک دولت وکارآمدی یا ناکار امدی دولت ها چقدر می تواند زیان اقتصادی ایجاد کند .چون بازارها آنی واکنش نشان می دهد .بعنوان مثال شانزدهم تیرماه بازار بورس ایران در واکنش به انتخاب دکترپزشکیان یکپارچه سبز پوش شد که این از اثرات جو روانی است .جو روانی و مثبت را نمی شود بدون برنامه تست کرد،اگر دولت هر چه سریع تر همکارانش را مشخص بکند آن جو مثبت بازار در مورد بورس و دلار و طلا حفظ خواهد شد.من فقط ستاد اقتصادی دولت را ذکر می کنم ،اگر متولیان امر در وزارت اقتصاد،سازمان برنامه و بانک مرکزی زودتر مستقر شوند می توانند با سیاست های درست از این فرصت کاهش قیمت ها که با یک انرژی مثبت و با یک انتخاب مردم شروع شده استفاده کنند تا قیمت ها و حباب ها سریع تر کاهش پیدا کند.ولی وقتی طولانی می شود و بازار منتظر می ماند طبیعی است که ممکن است متناسب با انتظار بازار رفتار نکند.مضاف بر اینکه دو چیز مشخص است ،یکی اینکه اینها که الان در راس این دستگاه ها قرار گرفته اند حتما رفتنی هستند و دوم اینکه حتما نیروهای جدید خواهند آمد . حالاهر چقدر این فاصله کمتر باشد شک ،تردید ،بلاتکلیفی و نا اطمینانی بازار کم خواهد شد.
یکی از مشکلاتی که اقتصاد ایران دارد و هزینه کلانی هم برای ان پرداخت کرده شرایط نا اطمینانی و بلاتکلیفی و عدم تصمیم گیری ها است ،این عدم تصمیم گیری ها یک بار اجتناب نا پذیر است مثل زمانی که رئیس جمهور شهید شد تا رئیس جمهور بعدی انتخاب شد ؛طبیعی است که در آن مقطع کاری نمی شد انجام داد ولی وقتی رئیس جمهور انتخاب شد و به هر دلیلی مراسم تنفیذ و تحلیف به عقب می افتد این مقطع زمانی قابل مدیریت است و یا زمانی که رئیس جمهور تحلیف می شود تا کابینه را معرفی کند باز هم آنزمان قابل کم کردن است.یعنی یک مقاطعی شما نمی توانید کاری بکنید ولی یک مقاطعی می توانید بر این کاهش نا اطمینانی یا شرایط عدم اطمینان زمان را کم بکنید.کم کردن این زمان به نفع اقتصاد است ولی وقتی شرایط نا اطمینانی و بلا تکلیفی طولانی می شود هزینه های زائد را بر اقتصاد تحمیل کرده ایم.
شما به سبز شدن چراغ بورس بعداز پیروزی آقای پزشکیان اشاره داشتید،پیش بینی شما از وضعیت ارز ، بورس و حتی تورم در دولت آقای پزشکیان چیست؟
انتظار عقلایی این است که با آمدن تیم جدید نرخ تورم با سرعت بیشتری کاهش پیدا کند ،انتظار این است که ما یک بار دیگر به تورم یک رقمی برگردیم.اگر این انتظار که انتظار عقلایی است و قبلا دو دولت قبل آن را تجربه کرده ایم تحقق پیدا بکند طبیعی است که انتظار داشته باشیم که دیگر شاهد افزایش جدید قیمت دلار نباشیم،شاهد افزایش جهشی قیمت خودرو نباشیم،شاهد افزایش جهشی قیمت گوشت از ۱۰۰ هزار تومان به ۷۰۰ هزار تومان نباشیم،شاهد افزایش جهشی قیمت مسکن نباشیم.یعنی وقتی سیاست پولی درست تنظیم شد و تورم یک رقمی شد سایر شاخص ها اصلاح می شود اما آن چه که گفتم بخش غیر واقعی اقتصاد است که با یک سیاست گذاری درست در بانک مرکزی و وزارت اقتصادو سازمان برنامه با اتخاذ سیاست های درست پولی و مالی اتفاق می افتد اما این اتفاق زمانی می تواند تثبیت و دائمی بشود که دربخش واقعی هم انتخاب درستی داشه باشیم .یعنی در راس وزارت صمت،کشاورزی و کارکه بخش واقعی است و بخش تولید کالا و خدمات است در آنجا هم سیاستی بکار گرفته بشود که سمت عرضه تقویت بشود .انتظار این است که شاهد افزایش تولید مسکن ،پتروشیمی هاو فولاد باشیم و این بخش دوم که بخش واقعی یا بخش عرضه اقتصاد است کمک می کند به بخش اول که همان سیاست های پولی و مالی است .انتظار این است که به این دو بخش یک بخش دیگر هم کمک کند و ان بخش سیاست خارجی یعنی کاهش تنش ها و برگشت به روال تجارت عادی با دنیا است.نه تجارت دور زدن های تحریم که بسیار هم پر هزینه است ،لذا انتظار این است که دولت چهاردهم با یک بسته سیاستی بیاید به سراغ بهبود معیشت مردم که بخشی از آن مربوط به بخش واقعی اقتصاداست و بخشی مربوط به بخش غیر واقعی اقتصاد است و بخشی هم مربوط به سیاست های خارجی است که هر سه اینها اگر درست سیاست گذاری بشود و دانایان در راس امور قراربگیرند منجر به بهبود رفاه ملت در کوتاه مدت و بلند مدت خواهد شد.
مهم ترین بحران را در کجا می بینید ؟بحرانی که نشان دهد اولویت دولت باید چه باشد؟
در این مقطع مهم ترین بحران این است که دولت بتواند بهترین ها را انتخاب بکند ،مثل این می ماند که شما برای یک تیم با هزاران توصیه وسفارش مواجه هستید و می خواهید مثلا یک تیم برای مسابقه بین المللی انتخاب کنید.بزرگترین چالش شما این است که این تیم را درست انتخاب کنید.
یعنی شایسته سالاری.
دقیقا.هم شایسته سالاری واژه درستی است و هم اسم دانایان خیلی مهم است و علت اینکه این واژه دانایان را بکار می برم این است که دیگر ما فرصت سعی و خطا نداریم،فرصت آزمایش کردن طرح های گوناگون را نداریم فرصت این را نداریم که شش ماه با یک مدل کشور را اداره کنیم و شش ماه با یک مدل دیگر.دانایان قبلا تجربه ودانش کسب کرده اند و می آیند که خودشان را فدای مردم کنند و نه اینکه می آیند که بفکر تثبیت جایگاه خود یا دوستانشان باشند.اگر دانایان حاکم باشند بنظر من چالش مهم دولت همین انتخاب بهترین ها در کابینه است .اگر این انتخاب به درستی انجام بگیرد که بنظر من خود این موضوع یک چالش جدی است چالش های دیگر در کوتاه مدت و بلند مدت در مسیر درست حل قرار خواهد گرفت.
بنظر شما چه بحرانی می تواند دولت چهاردهم را بیشتر از هر چیزی اذیت کند؟
بحران حل چالش های خارجی .یعنی بحث” برجام واف ای تی اف ی”که مسئله مهم برای دولت است .دولت بتواند این دو مسئله را حل بکند بخش زیادی از انرژی دولت ازاد خواهد شد ولی اگر دولت این دو موضوع را حل نکند در داخل کشور هر چقدر بر افزایش عرضه تکیه کنیم و هرچه محصولات پتیروشیمی تولید بکنیم ولی برای فروش آن و انتقال پول به داخل کشور دچار چالش باشیم ،یااینکه برای اینکه از چاه های نفت و پتروشیمی ها از تکنولوژی های جدید استفاده کنیم وو قتی با تحریم مواجه هستیم ونمی توانیم از تکنولوزی جدید استفاده کنیم طبیعی است که عدم حل چالش بیرونی چالش های داخلی را به سمت ابر چالش ها و بحران خواهد برد.
ما دچار اصطحلاک تمدنی به لحاظ سرمایه شده ایم ،بخش زیادی از سرمایه گزاری هایی که ما در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و صنایع فولاد هزینه کرده ایم مستهلک شده اند و نیاز به تکنولوژی روز داریم.مثال ساده اینکه ما الان در روز ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین و۱۳۰ میلیون لیتر نفت گاز مصرف می کنیم که مجموعا ۲۵۰ میلیون لیتر است و هر سال ۱۰ تا ۱۵ درصد به آن اضافه می شود در حالی که با یک انتخاب درست اگر ما خودروهای روز دنیا را وارد بکنیم بجای این که برویم همواره پالایشگاه احداث کنیم و اکتشاف نفت بکنیم که تبدیل به فرآورده کنیم تا مردم مصرف کنند اتفاق معکوس خواهد افتاد . ما می توانیم فراورده را صادر بکنیم ،ما همین چند سال پیش فرآورده صادر می کردیم ولی الان داریم فراورده وارد می کنیم.باید با یک انتخاب درست این ماشین های فرسوده پر مصرف در بخش بار ، مسافر و هم بخش خودروهای شخصی کشور را با یک تصمیم درست جایگزین بکینیم دیگر نگران نیستیم در پمپ بنزین ها ۳۰ لیتر بنزین بزنیم یا ۴۰ لیتر . ما جزو ۵ تا ۶ کشور ثروتمند جهان هستیم ولی در جهان مثل فقرا زندگی میکنیم .چرا ۶۰ درصد مردم ایران زیر خط فقر هستند در حالی که جزو کشور های اول ثروتمند جهان هستیم.چرا چنین شده ؟بخاطر اینکه از تکنولوزی های روز جهان دور ماندیم .ما نفت استخراج می کنیم که مصرف بکنیم که این راهبرد در مصرف باید تغییر بکند.
۲۱۲
