مریم فکری: تازه‌ترین آمارها درباره وضعیت بازار کار ایران منتشر شد که براساس آن، نرخ بیکاری کاهش یافته است، اما نکته‌ای که در میان این آمارها وجود دارد، این است که با وجود کاهش نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ اشتغال نیز همزمان نزولی بوده است.
براساس گزارش‌های رسمی، نرخ بیکاری زمستان ۱۴۰۳ با کاهش ۰.۸ درصدی نسبت به زمستان قبل، به ۷.۸ درصد در زمستان سال ۱۴۰۳ رسیده است. با وجود این، نرخ اشتغال جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر با افتی ۰.۳ درصدی به ۳۷ درصد کاهش یافته است.
در همین حال، آمارها نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در کل کشور در زمستان سال ۱۴۰۳ با کاهش ۰.۷ درصدی نسبت به زمستان سال گذشته رویه‌رو بوده و به ۴۰.۱ درصد رسیده است.
به باور تحلیلگران اقتصادی، این شرایط را به طور معمول وقتی شاهد خواهیم بود که بخشی از جمعیت فعال اقتصادی از بازار کار خارج شوند. به عبارت دیگر، افرادی که پیش‌تر در جست‌وجوی کار بودند، به دلایلی از ادامه جست‌وجو منصرف شده و در دسته «جمعیت غیرفعال اقتصادی» قرار می‌گیرند. این دلایل می‌توانند شامل دلسردی از یافتن شغل، ادامه تحصیل، مهاجرت، بازنشستگی زودهنگام یا مسئولیت‌های خانوادگی باشند.
به بیان دیگر، کاهش نرخ بیکاری در این حالت لزوما نشانه بهبود وضعیت اشتغال نیست، بلکه می‌تواند نتیجه خروج افراد از بازار کار و دلسردی آنها از یافتن شغل باشد.
هیچ کار خاصی برای اشتغال نکردیم
در همین رابطه حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با خبرگزاری مناطق‌آزاد می‌گوید: در حوزه اشتغال مشکلات اساسی داریم. ما در حوزه اشتغال سال‌های سال است که دارای مشکلات مزمن هستیم؛ هم در رابطه با اشتغال زنان، هم جوانان و هم فارغ‌التحصیلان. هیچ کار خاصی در این سال‌های اخیر صورت نگرفته است.
وی عنوان می‌کند: متاسفانه طی ۷، ۸ سال اخیر اقتصاد ایران کوچک شده و ما هر سال که جلو می‌رویم، به دلیل عدم توسعه بازار کار، شرایط سخت سرمایه‌گذاری در ایران و شرایط نامطلوب تولید و بی‌ثباتی اقتصادی، هر روز امکان توسعه بازار کار سلب شده و اقتصاد ایران هر روز تحلیل می‌رود.
این کارشناس بازار کار می‌افزاید: به همین دلیل هم ظرفیت‌های اقتصادی که بتواند اشتغال ایجاد کند، بهید در ایران شکل بگیرد؛ به خصوص برای جوانان و فارغ‌التحصیلان که نیازمند تحولات اساسی در مشاغل جدید و رویکردهای جدید به سمت بازار کار هستند.
حاج‌اسماعیلی تصریح می‌کند: ما در بحث ورود به اقتصاد دیجیتال، استفاده از فضای مجازی، اینترنت و تکنولوژی اطلاعات و به عبارتی دنیای جدید مشاغل دیجیتال دچار مشکلات اساسی داریم؛ هم به لحاظ زیرساختی و هم به لحاظ برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری.
بر این اساس، من خوشبین نیستم که اگر اتفاق مثبت در حوزه اقتصاد روی ندهد، مشکل این گروه‌ها حل شود و ما عوارض ناشی از آن را در تحولات اجتماعی خواهیم دید.
وی خاطرنشان می‌کند: در بخش فارغ‌التحصیلان، مهاجرت نیروهای متخصص و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را همچنان شاهد خواهیم بود و در عین حال، مساله اشتغال زنان، بسیار پیچیده است.
نرخ بیکاری در بخش جوانان ناامیدکننده است
این کارشناس بازار کار تاکید می‌کند: وضعیت بازار کار بسیار پیچیده و سخت شده است. تا مادامی که ثبات اقتصادی ایجاد نشود، امکان توسعه بازار کار و افزایش ظرفیت‌های اشتغال امکان‌پذیر نیست، بنابراین کاهش نرخ بیکاری مخصوصا در بخش جوانان و فارغ‌التحصیلان و زنان بسیار ناامیدکننده خواهد بود.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: من قبلا هم گفتم علاوه بر انتقادات متعددی که در مورد استخراج نرخ بیکاری و اشتغال وجود دارد، باید به روند کند و کوچک بودن جمعیت فعال تردید جدی کرد. در همین راستا سازمان‌های مربوطه برای توجیه کوچک بودن جمعیت فعال کشور، به مشارکت پایین طبقات اجتماعی از جمله زنان تاکید می‌کنند که به نظر من با توجه به مشکلات اقتصادی قابل پذیرش نیست.
چرا ۱۴۰۴ سال سختی است
حاج‌اسماعیلی در ادامه با اشاره به شرایط سخت اقتصادی کشور، می‌گوید: واقعا امسال، سالی متفاوت و به مراتب سخت‌تر از سال‌های گذشته است؛ به دو دلیل. اول این‌که تحریم‌ها واقعا شرایط اقتصادی را در ایران دچار مشکل اساسی کرده است. همچنین تورم بالای ۴۰ درصدی هم که چند سال است ادامه پیدا کرده، وضعیت اقتصادی و فعالیت‌های اقتصادی و کسب‌وکار را در ایران با مشکلات اساسی روبه‌رو کرده است.
وی می‌افزاید: معیشت مردم و میزان درآمد آنها نسبت به نیازهایشان واقعا دیگر دچار ناترازی بسیار گسترده شده و یک شکاف عظیمی در شرایط اقتصادی برای زندگی مردم ایجاد شده است.
این کارشناس بازار کار تصریح می‌کند: از طرفی، توجه کنید که وضعیت اقتصادی ایران براساس ساختار اقتصادی، دچار مشکلات اساسی بوده و این حتما می‌تواند مشکلات زیادی را برای کشور ایجاد کند، چون هیچ راهکار موثری که بتواند مشکلات را برطرف کند، طی دو سه دهه اخیر پیدا نشده و اقتصاد دولتی همچنان لنگان لنگان و کجدار و مریض این وضعیت را دنبال می‌کند.
حاج‌اسماعیلی عنوان می‌کند: چرا امسال سال سختی است؟ زیرا اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، من فکر می‌کنم دیگر شرایط بسیار شکننده می‌شود. ما دیدیم ناترازی‌هایی که در بخش‌های انرژی، بانکی و صندوق‌های بازنشستگی ایجاد شده، دولت را دچار ضعف جدی کرده و امکان مدیریت آن را برایش سخت کرده است.
وی تاکید می‌کند: کسری بودجه بسیار گسترده‌ای که دولت دارد، تشدیدکننده وضعیت تورم خواهد بود و ممکن است در سال جدید حتی نتواند حداقل‌ها را برای مردم فراهم کند. این یک موردی است که اگر این شرایط اقتصادی ادامه پیدا کند، ما سال ۱۴۰۴ را سالی استثنایی و متفاوت از سال‌های دیگر می‌توانیم تعریف کنیم.
اقتصاد کشور با نتیجه مذاکرات چشم دوخته است
این کارشناس بازار کار در ادامه می‌گوید: مورد دوم مذاکره بین ایران آمریکا در روزهای آینده و در سال جدید است که از همیشه مهم‌تر است و برای همین سال ۱۴۰۴ را سالی متمایز از سال‌های گذشته کرده است. تصور می‌کنم آینده بخش زیادی از تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در آینده تحت‌تاثیر مذاکرات بین ایران و آمریکا خواهد بود.
حاج‌اسماعیلی با بیان این‌که غیرقابل پیش‌بینی است که در ماه‌های آینده چه اتفاقات اقتصادی خواهد افتاد، می‌گوید: نکته این‌جاست که وضعیت اقتصادی بسیار سخت است و من فکر می‌کنم حتما باید جوانب مختلفی که می‌تواند تاثیرگذار بر روند کشور در سال ۱۴۰۴ باشد، مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد.
وی می‌افزاید: به این نکته هم می‌خواهم اشاره کنم که خیلی از مسایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در ایران در گرو مذاکرات پیش رو است. این واقعیتی است که می‌خواهم تاکید کنم که مذاکرات بین ایران و آمریکا در روزهای آینده در عمان نقش بسیار اساسی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهد داشت. ما حتما باید منتظر باشیم و ببینیم چه اتفاقی می‌افتد.
این کارشناس بازار کار همچنین تصریح می‌کند: در حال حاضر کارگران به نتایج مذاکرات بین ایران و آمریکا چشم دوخته‌اند. ناکارآمدی سازوکارهای افزایش دستمزد سالانه کارگران در مقابل افزایش سرعت تورم در اقتصاد کشور منجر به گسترش فقر در بین جامعه کارگری شده است، بنابراین تصور می‌کنم کارگران بیش از دیگر اقشار اجتماعی به نتایج مذاکرات بین ایران و آمریکا چشم دوخته اند.
۲۲۳۲۲۵
