مریم فکری: حدود دو ماه است که دسترسی ایرانی‌ها به اینترنت با اختلال‌هایی مواجه است. اگرچه مسوولان وزارت ارتباطات زیر بار نمی‌روند و معتقدند به‌جز ایجاد محدودیت برای دو پلتفرم اطلاع‌رسانی و شبکه اجتماعی، در سایر موارد دسترسی به اینترنت با اختلالی مواجه نیست.
با این حال سرعت اینترنت، قطعی آن در برخی ساعات روز، سرعت پایین آن و همچنین دسترسی‌نداشتن به واتس‌آپ و تلگرام موجب شده بسیاری از کسب‌وکارها دو ماه سخت را پشت سر بگذارند. وارد کردن چنین شوکی به کسب‌وکارها، موجب می‌شود که اعتماد سرمایه‌گذاران به فضای کسب‌وکارهای ایرانی به‌ویژه کسب‌وکارهای اینترنتی از بین برود و شاید نتوان بعدها آن را ترمیم کرد. از این رو برخی فعالان عرصه آی‌تی و همچنین فعالان اقتصادی هشدار داده‌اند که تداوم چنین وضعی می‌تواند به مهاجرت گسترده نیروی متخصص منجر شود. علیرضا کلاهی، رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران در همین خصوص می‌گوید: در حال حاضر افراد درشت استارتاپی دارند می‌روند؛ آن هم به‌دلیل نداشتن چشم‌انداز. وی می‌گوید: نمی‌شود در خلاء کار کرد، ما هر دفعه می‌آییم عرصه را تنگ می‌کنیم، مهاجرت شکل می‌گیرد.علیرضا کلاهی، رییس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران معتقد است که آسیب‌پذیرترین قشر جامعه از قطعی اینترنت آسیب دیده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگو با علیرضا کلاهی، رییس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران در کافه‌خبر خبرگزاری مناطق‌آزاد است.
* معاون تجارت و خدمات وزیر صمت چندی پیش اعلام کرد که برخی آمارها که از زیان کسب‌وکارها با قطعی اینترنت اعلام شده، غیرواقعی است و گفته بود فقط ۳ درصد از فروش کسب‌وکارها از طریق اینستاگرام است و ۹۷ درصد از راه‌های دیگر و پلتفرم‌های داخلی انجام می‌شود. ، اما مرکز تجارت الکترونیک در تیر ۱۴۰۰ اعلام کرده بود که ۸۴ درصد کسب‌وکارها از اینستاگرام برای تبلیغات و فروش استفاده می‌کنند و پس از آن، واتساپ و تلگرام بیشترین محبوبیت را دارد. نگاه شما درباره این آمار چیست؟
اصلا کل بازار خرده‌فروشی ایران چقدر است؟ اصلا عدد دارند که این آمار ۳ درصد را می‌گویند؟ البته در حوزه تجارت خرد و غیررسمی آنلاین واقعا به عدد متقن و دقیق رسیدن خیلی سخت است. حتی در حوزه صنایع ایران نیز در مورد تعداد واحدهای فعال، عدد مشخصی نمی‌توان داشت و عددی که داده می‌شود، فقط یک حدس است؛ حالا چه برسد به فضای بسیار شلوغ و متنوع آنلاین.
گزارشی وجود دارد که می‌گوید که ۴۴ میلیون کاربر فعال اینستاگرامی وجود دارد. به نظر من این عدد درستی است. تخمین‌شان، ۴۱۵ هزار فروشگاه است که میانگین تعداد فالورشان ۱۴۰۰ نفر است. از این تعداد، ۲۷ درصد در حوزه پوشاک، ۱۸ درصد خوردنی و آشامیدنی، ۱۰ درصد آرایشی و بهداشت و سلامت، ۹ درصد زیورآلات، ۸ درصد کیف و کفش، ۶ درصد خانه و آشپزخانه، ۲ درصد کالای دیجیتال و ۲۰ درصد هم سایر.
ببینید، خود من از خیلی از این فروشگاه‌های اینستاگرامی استفاده می‌کنم. مثلا من از یک نفر در بوشهر ماهی می‌خرم. حالا باید از این فرد پرسید که مغازه‌ات در بوشهر چقدر فروش دارد و از طریق اینستاگرام از شهرهای مختلف چقدر سفارش داری. این‌که می‌گویند اینترنت، جهان را تبدیل به دهکده کرده است، بی‌راه نیست. در کشور ما هم این اتفاق افتاده است. این، شرایطی است که فضای مجازی فراهم کرده است.
این‌که اینستاگرام از این جهت که یک فضای راحت و دم دست برای معرفی محصول فراهم می‌کرد، یک واقعیت است. رشد و اهمیت اینستاگرام برای مثال برای شرکت متا، از پلتفرم فیس‌بوک بیشتر است. ما باید ببینیم معاون وزیر صنعت این عدد ۳ درصد را از کجا آورده است.
همان‌طور که گفتم، گزارشی وجود دارد که نشان می‌دهد در حال حاضر ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش در روز در اینستاگرام وجود دارد که ارزش هر سفارش بین ۱۶۰ تا ۱۸۵ هزار تومان است. این می‌شود بین ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان در سال که رقم قابل توجهی است. این واقعا یک درآمد دموکراتیک است. از سوی دیگر، یک میلیون نفر اشتغالزایی مستقیم برآورد شده است.
بیشتر بخوانید:
کسب‌وکارهای دیجیتال ٢٠ سال عقب رفتند و ۸۰ هزار میلیارد تومان ضرر کردند
تصمیم عجیب و غریب دولت: هزار میلیارد در جیب صدا و سیما به خاطر فیلترینگ اینستاگرام!
عکس | مدل زیر ۲۰ هزار دلاری تویوتای دوست داشتنی به بازار ایران بر می گردد؟
* می‌توان گفت اشتغالزایی که این پلتفرم‌ها داشتند، یک نوع حمایت و کمک اشتغالزایی به دولت بود، اما امروز به دلیل فیلترینگ و قطعی اینترنت، با ریزش سنگین اشتغال مواجه هستیم.
به نظر من گزارش تکراسا دقت و قابلیت استناد بالایی دارد. تکراسا از ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش در روز با ارزش بین ۱۶۰ تا ۱۸۵ هزار تومان گزارش داده است. حالا اگر من به طور میانگین محاسبه کنم و ۴۰۰ هزار سفارش در روز را در ۱۷۰ هزار تومان ضرب کنم، به ۶۸ میلیارد تومان در روز می‌رسم. اگر این عدد را سالانه در نظر بگیریم، به ۲۵ هزار میلیارد تومان می‌رسیم. حالا این‌که اساسا تعطیلی فضای مجازی چه آسیب‌های جانبی دیگری دارد، خود مساله‌ای است.
* این گزارشی که شما می‌دهید، برای فروش محصول است. یک بخش عمده‌ای از اتفاقاتی که در اینستاگرام می‌افتد، خدمات تبلیغات است.
دقیقا همین‌طور است. ما در اینستاگرام تبلیغات داریم و اینستاگرام یکی از قوی‌ترین پلتفرم‌های تبلیغاتی دنیا است. من همیشه مثالی که از اهمیت فضای مجازی می‌زنم، این است که پارسال درآمد یک بازیکن فوتبالی مثل رونالدو دو برابر حقوقش از باشگاه فوتبال بود. یک چنین اتفاقی ۱۰ سال پیش نمی‌افتاد. الان اینستاگرام برای فردی مثل رونالدو سالانه ۵۰ تا ۶۰ میلیون یورو درآمد دارد. این اعداد با آدم حرف می‌زند و اهمیت این پلتفرم را در دنیا نشان می‌دهد.
در چین شرکتی وجود دارد که لباس‌های خیلی ارزان می‌فروشد. اصلا کل تبلیغات و فروش این شرکت، اینستاگرامی است.
* این در حالی است که در حوزه فیلترینگ همیشه از چین مثال زده می‌شود.
چین پلتفرم‌های خود را دارد. ما ایران ۸۰ میلیون نفری با تولید ناخالص ملی ۲۰۰ میلیارد دلاری را با کشور ۱.۵ میلیارد نفری با تولید ناخالص داخلی ۲۰۰ تریلیون دلاری چین نمی‌توانیم مقایسه کنید. به نظر من، تازه آن‌ها هم در خلاء کار می‌کنند. این شرکت فروش لباس که می‌گویم، باز هم جهانی کار می‌کند و ارتباط‌شان را قطع نکردند. در حوزه صنایع سنتی هم شرکت‌های چینی برای برقراری تماس و ارتباط با طرف‌های خارجی، از پلتفرم‌های جهانی استفاده می‌کنند. من تاکنون ندیدم که یک چینی بگوید وی‌چت نصب کن.
ما نمی‌توانیم اقتصاد دیجیتال را از اقتصاد سنتی جدا کنیم. در فضای دیجیتال، تحلیل محتوا و تبلیغات اتفاق می‌افتاد که از بین رفت. از سوی دیگر، مدیریت و تسهیل کارهای سنتی نیز از طریق پلتفرم‌های داخلی مثل واتس‌آپ اتفاق می‌افتاد. خیلی از پروژه‌ها و گردش اطلاعات اقتصادی در گروه‌های واتس‌آپی اتفاق می‌افتاد.
* با توجه به این‌که کسب‌وکارهای مجازی، جور آمارهای اشتغال دولت را می‌کشیده، می‌توان گفت اگر این کسب‌وکارها از دست رود، ما دوباره با ابربیکاری جدیدی روبه‌رو می‌شویم؟
دقیقا، نکته این‌جاست که این‌ها، آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه بودند.
* شما از یک میلیون نفر اشتغال به طور مستقیم صحبت کردید. آمار اشتغال غیرمستقیم چقدر است؟
وقتی یک میلیون نفر اشتغال مستقیم اینستاگرام باشد، عدد ۹ میلیون نفری که اعلام شده، بی‌راه نیست.
۲۲۳۲۲۵
