سرکشی دلار با کسری بودجه و احتمال افت درآمد نفتی/ اسکناس آمریکایی به ۴۰ هزار تومان می رسد؟

دلار باز هم تاریخ‌سازی می‌کند. اسکناس آمریکایی در شرایطی طی روزهای گذشته اوج گرفته که دولت می گوید فروش نفت درشرایط خوبی بوده و ذخایر ارزی بانک مرکزی روزهای خوبی را سپری می کند. اما گزارش های منتشر شده خیلی این ادعاها را تایید نمی کند. مرکز پژوهش های مجلس می گوید که در نیمه نخست امسال تنها ۵۶ درصد درآمدهای نفتی محقق شده است. همچنین فرآورده های نفتی و از جمله بنزین نیز با کاهش قابل توجه صادرات مواجه شده است.

کامران ندری اقتصاددان که دلیل اصلی افزایش قیمت دلار را در کافی نبودن عرضه و البته انتظارات تورمی و البته سیاست های نادرست پولی و بانکی می داند، گفت: برابر آخرین گزارش بانک مرکزی، در مهر ماه سال جاری نرخ رشد پایه پولی نسبت به مهرماه سال قبل ۳۴.۵ درصد و نرخ رشد نقدینگی نیز ۳۴.۳ درصد بوده است. ریشه رشد قیمت ها در بسیاری از بازارها افزایش نقدینگی است اما از آنجاییکه که کنترل نقدینگی به اصلاحات اساسی و زمان تقریبا زیادی نیاز دارد باید به دنبال راه حلی کوتاه مدت برای بهبود اوضاع باشیم. البته هم زمان با این راه حل باید اصلاحات را در بخش هایی همچون سیستم بانکی و نظام مالیاتی را هم آغاز کنیم.

ندری که تنها راه کار کوتاه مدت دولت برای بهبود وضعیت بازار افزایش درآمدهای ارزی و فروش بیشتر نفت می داند،می گوید که فروش نفت در شرایط مطلوبی نبوده و چشم انداز مطلوبی هم برای آن وجود ندارد. جدای از این وصول درآمدهای نفتی هم با چالش های زیادی مواجه است.

او با اشاره به آینده نامعلوم احیای برجام و الحاق ایران به FATF گفت: در چنین شرایطی انتظارات تورمی هم بیشتر شده و مردم ترجیح می دهند که دارایی خود را به سرمایه دیگری تبدیل کنند.

این اقتصاددان همچنین به چالش های کشور در توسعه صادرات نفتی و غیر نفتی اشاره کرد و افزود: روسیه نفت را زیر ۴۰ دلار می‌فروشد و رقبای ما از جمله چین به سمت نفت روسی رفته‌اند. اگر دولت بتواند منابع ارزی خود را حفظ و آن را گسترش دهد می تواند شرایط بازار را در همین وضعیت حفظ کرده یا اینکه قیمت ها را کمی افزایش دهد. در غیر این صورت شاهد افزایش دوباره قیمت ها در بازار ارز و سکه خواهیم بود.

درآمدهای نفتی محقق نشد

در بودجه ۱۴۰۱ قیمت هر بشکه نفت ۷۰ دلار تعیین شده است. حال آنکه قیمت جهانی نفت در ۶ ماهه نخست سال جاری به اعدادی به مراتب بالاتر از این ۷۰ دلار و بین ۹۰ تا ۱۰۰ دلار در نوسان بوده است. به عبارتی دولت توانسته نفت خود را با قیمتی بالاتر از پیش بینی‌های قانون بودجه به فروش برساند و این یعنی بخشی از تحقق ۵۶ درصدی درآمدهای نفتی نه حاصل موفقیت دولت در فروش بلکه محصول افزایش قیمت است. جالب است که بدانید بر اساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی اوپک صادرات نفت ایران را حدود ۷۰۰ هزار بشکه نشان می دهد. اگر چه برخی منابع داخلی از فروش در حدود یک میلیون بشکه در روز نیز خبر داده اند.

احتمال کاهش درآمدهای نفتی در نیمه دوم

عدم تحقق درآمد های نفتی در نیمه نخست سال در شرایطی است که کارشناسان نفتی مدعی اند که شرایط فروش نفت در ماه های آینده بدتر خواهد شد و این مساله می تواند درآمدهای ارزی دولت را کاهش دهد.

مرتضی بهروزی فر کارشناس انرژی در اینباره به بازار می گوید: تعیین سقف قیمت ۶۰ دلاری برای نفت روسیه، احتمالا فروش نفت ایران را دشوارتر می‌کند و همین مسئله می‌تواند منجر به کاهش درآمدهای نفتی شود.

او در ادامه سخنان خود افزود: در چنین شرایطی روسیه نفت بیشتری را در بازارهای آسیایی عرضه خواهد کرد و این مساله می تواند فروش نفت ایران را سخت تر کند. چرا که برای حفظ مشتریان خود ناچار خواهد بود تخفیف های سنگین تری نسبت به روسیه ارائه دهد. در واقع جدای از احتمال کاهش مقدار فروش، قیمت فروش هم کمتر خواهد شد.

گزارش های رویترز هم این گفته را به نوعی تایید می کند. جالب است که بدانید حجم نفتی که به سمت چین، هند و ترکیه به‌عنوان سه کشور بزرگ خریدار نفت روسیه می‌رود به‌علاوه مقادیری که هنوز مقصد نهایی برای آن‌ها مشخص نشده، در یک ماه منتهی به نهم دسامبر تا متوسط ۲.۷۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است، یعنی ۴ برابر بیشتر از یک ماه قبل از حمله روسیه به اوکراین در اواخر فوریه.

همچنین در اولین هفته بعد از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه، حجم نفت صادرشده از این کشور ۴۶۸ هزار بشکه در روز افزایش داشت و به ۳.۴۵ میلیون در هفته منتهی به نهم دسامبر رسید.

قطعی گاز و کاهش صادرات فولاد و پتروشیمی ها

البته این تنها درآمدهای نفتی نیست که در ماه های آینده کاهش خواهد یافت. شرکت ملی گاز از روزهای گذشته گاز بسیاری از واحدهای پتروشیمی و فولادی و سیمانی را قطع کرده است. این قطعی گاز در شرایطی اتفاق افتاده که بخش مهمی از درآمدهای حاصل از صادرات غیر نفتی محصول فروش این محصولات در بازار کشورهای خارجی است. قطع گاز پتروشیمی‌هابه قدری نگران کننده است که مجید عشقی، رئیس سازمان بورس هم نسبت به آن واکنش نشان داده و گفته که در ‌حال مذاکره و رایزنی با وزارت نفت است تا در زمان قطع گاز صنایع، شرکت‌ها شروع به انجام تعمیرات دوره‌ای کنند.

رشد قیمت دلار از کی شروع شد

قیمت دلار از ۱۱ آبان و تلنگری که بازار متشکل ارز زد، آماده جهش شد. در این تاریخ بانک مرکزی تصمیم گرفت نرخ دلار را از ۳۱ هزار و ۹۶۱ تومان به نرخ ۳۳ هزار و ۳۹۶ تومان برساند تا حباب موجود بین بازار متشکل و بازار غیررسمی از بین برود. اما به محض افزایش قیمت در بازار متشکل، قیمت دلار در بازار غیررسمی به بیش از ۳۵ هزار تومان رسید و طولی نکشید که نرخ بالای ۳۶ هزار تومان نیز ثبت شد. هرچند بازار متشکل کمی عقب‌نشینی کرد و قیمت‌ها را اندکی پایین آورد، اما بازار غیررسمی که روی دلار ۳۶ هزار تومان را دیده بود خیال پایین آمدن از این سکو را نداشت و به‌رغم دیده شدن نرخ ۳۵ هزار تومانی در چند روز محدود، باقی روزها طی یک ماه گذشته دلار در کانال ۳۶ و بالاتر قیمت‌گذاری شد.

چسبندگی این قیمت‌های جدید به اندازه‌ای بود که سیاست‌ها و ابزارهای جدید بانک مرکزی هم نتوانست تاثیری در کنترل قیمت داشته باشد. بانک مرکزی اواخر آبان با انتشار اوراق گواهی سپرده سکه و عرضه در بورس کالا، تلاش کرد، بازار این دارایی را مدیریت کند و سپس در ۲۵ آبان نسبت به انتشار اوراق ارزی اقدام کرد تا با کنترل تقاضا، ترمز قیمت را بکشد که تا حدودی در هدایت برخی تقاضا ها نیز موفق شد با این حال شرایط به گونه ای پیش رفت که توجه تقاضاهای جدید سر خورده از بازار سهام و نقدینگی (که هر روز بیش از ۱۲۰۰ همت افزایش می یابد) به بازار طلا و ارز بیشتر جلب شود.

این شرایط در حالی رقم خورد که بازار ارز در مردادماه با خوش‌بینی نسبت به آغاز دور جدید مذاکرات روند نزولی هم در پیش گرفت و درحالی‌که قیمت دلار در ۱۱ مرداد امسال ۳۳ هزار و ۱۰۰ تومان بود، خبرهای شروع دوباره مذاکرات آن را به کمتر از ۲۹ هزار تومان هم رساند. اما با افت روند مذاکرات و اخباری که به دنبال آن آمد و با شروع اعتراضات، روند رشد قیمت نیز آغاز شد، به‌طوری‌که تا ۱۱ آبان و پیش از تصمیم بانک مرکزی برای رشد قیمت در بازار متشکل، تا ۳۳ هزار تومان نیز قیمت بالا رفت.

اما اینکه بازار ارز در روزها و ماه های آینده چه وضعیتی خواهد داشت، بدون شک به عوامل متعددی همچون رشد نقدینگی، نرخ تورم، میزان کسری بودجه دولت، عوامل موثر بر انتظار تورمی از جمله وضعیت تحریم های ایران و مقدار فروش نفت، تدبیر و نحوه ورود و مدیریت بانک مرکزی به بازار ارز و…بستگی دارد. اما به گفته فعالان بازار در صورت ادامه این وضعیت رکورد شکنی دلار و رسیدن به قیمت ۴۰ هزار تومان خیلی دور از دسترس نیست!

بیشتر بخوانید:

۲۱۷ ۳۵